چهل وادی صبر

چهل وادی صبر

بازگشت اسيران به مدينه يا کربلا

شيخ طوسي، بيستم صفر يا اربعين را، زمان بازگشت اسراي کربلا از شام به مدينه دانسته است. بايد افزود که نقلي ديگر، اربعين را بازگشت اسرا از شام به «کربلا» ‏تعيين کرده است. تا اينجا، از لحاظ منابع کهن، بايد گفت اعتبار سخن نخست بيش از سخن دوم است. با اين حال، علامه مجلسي پس از نقل هر دو اين ها، اظهار مي دارد: احتمال صحت هر دوي اينها (به لحاظ زماني)بعيد مي نمايد. (بحار ج 101،ص334-335 ) ايشان اين ترديد را در کتاب دعايي خود «زاد المعاد» ‏هم عنوان کرده است. با اين حال، در متون بالنسبه قديمي، مانند «لهوف» ‏و «مثيرالاحزان» ‏آمده است که اربعين، مربوط به زمان بازگشت اسرا، از شام به کربلاست. اسيران، از راهنمايان خواستند تا آنها را از کربلا عبور دهند.

‏بايد توجه داشت که اين دو کتاب، در عين حال که مطالب مفيدي دارند، ازجهاتي، اخبار ضعيف و داستاني هم دارند که براي شناخت آنها بايد با متون کهن تر مقايسه شده و اخبار آنها ارزيابي شود. اين نکته را هم بايد افزود که منابعي که پس از لهوف، به نقل از آن کتاب اين خبر را نقل کرده اند، نبايد به عنوان يک منبع مستند و مستقل، ياد شوند. کتا ب هايي مانند «حبيب السير» ‏که به نقل از آن منابع خبر بازگشت اسرا را به کربلا آورده اند، (نفس المهموم ترجمه شعراني، ص 269 ‏) نمي توانند مورد استناد قرار گيرند. در اينجا مناسب است دو نقل را درباره تاريخ ورود اسرا به دمشق ياد کنيم. نخست نقل ابوريحان بيروني است که نوشته است:

‏در نخستين روز ماه صفر،

وي روز اول ماه صفر را روزي مي داند که سر امام حسين (ع) را وارد دمشق کردند و يزيد هم در حالي که اشعار ابن زبعري را مي خواند و بيتي هم بر آن افزوده بود، با چوبي که در دست داشت بر لبان امام حسين (ع) مي زد. (الاثار الباقيه، ص 422 ) دوم سخن عماد الدين طبري (م حوالي 700 ) در «کامل بهائي » ‏است که رسيدن اسرا به دمشق را در16 ‏ربيع الاول دانسته - يعني 66 روز پس از عاشورا - مي داند که طبيعي تر مي نمايد.