امام علی(ع) و منافقين

پاسخ: با سلام. امام على ‏عليه السلام در دوران خلافتش با دو دسته عالمان منافق و سياستمداران دورو روبرو بود و هر دو دسته را افشا كرد و از مردم خواست كه آنان را بشناسند و همان گونه كه قرآن از مسلمانان خواسته، با آنان دوستى نورزند (1) ؛ آنان را دشمن قطعى و حتمى خود بدانند (2) ؛ همواره از آنان مانند شى‏ء نجس و پليد، اعراض و اجتناب كنند (3) و با امر به معروف و نهى از منكر، بينى منافقان را به خاك بمالند (4) . خطبه بلند حضرت در نهج البلاغه در بيان ويژگى ‏هاى منافقان، شامل چنين تحذير و هشدارى است (5) ، و تمثيل منافق به درخت «حنظل» براى شناساندن منافق و ويژگى‏ هاى او به مردم است: «مثل منافق، مانند درخت حنظل است كه برگ‏هايش سرسبز ولى طعم آن تلخ است . (6) » در سخنى جامعه‏ شناسانه ، وجود منافقان عالم‏ نما را گوشزد مى‏ كند و مى ‏فرمايد : شما در عصرى هستيد كه گوينده به حق، اندك و زبان به راستى ناگشاده و ملازم حق خوار است . اهل آن همگى سازشكار و جوانشان تندخو و پيرشان گنهكار و عالمشان منافق و نزديكشان ، بيرون رونده ‏اند. كهتر ايشان ، مهترشان را بزرگ نمى ‏دارد و توانگرشان از فقيرشان دستگيرى نمى ‏كند . (7) ».
از نظر تاريخى مى ‏توان مصداق‏هايى همچون ابوموسى اشعرى و عبدالله بن عمر را در نظر آورد و برخورد منافقانه ابن عمر را در بيعت نكردن و خيانت ابوموسى اشعرى را در يارى نرساندن به امام در جنگ جمل به ياد آورد (8) امام در نامه‏ اش به محمد بن ابى بكر، هنگامى كه او را به جانب مصر روانه مى‏ كند، از همين منافقان برحذرش مى ‏دارد و آن را بر هشدار پيامبر مبتنى مى‏ كند كه فرمود: «من بر امتم از مؤمن و مشرك نمى ‏ترسم؛ چه، مؤمن را خداوند با ايمانش باز مى ‏دارد و مشرك را خدا به سبب شركش قلع و قمع مى ‏كند . بلكه من از آن كه در درون منافق و به زبان عالم مى ‏نمايد، مى ‏ترسم . آنچه [نيكو] مى ‏دانيد، مى ‏گويد و آنچه منكر مى‏ دانيد ، مى‏ كند. (9) » امام همچنين در وصيتش به كميل كه افزون بر كمالات اخلاقى و عرفانى، مدتى ولايت « هيت » را در شمال غربى انبار به عهده داشت (10) ، فرمان مى‏ دهد از منافقان بپرهيزد و با خائنان مصاحبت نكند (11) نيز به فردى از شيعيانش مى ‏فرمايد : «بكوش تا زير بار احسان منافقى نروى. (12) »
1. فلا تتخذوا منهم أولياء. (سوره نساء ، آيه 89 و 140)
2. هم العدو فاحذرهم. (سوره منافقون، آيه 4)
3. فأعرضوا عنهم ، إنهم رجس. (سوره توبه، آيه 95)
4. خصال، ص 232، ح .74
5. احذركم أهل النفاق فإنهم الضالون المضلون. (نهج البلاغه، خطبه 194)
6. غرر الحكم، حديث . 9878
7. غرر الحكم، حديث 3857؛ نهج البلاغه، خطبه .230
8. طبرانى، معجم كبير، ج 19، ص 388، ح 910؛ كافى، ج 1، ص 397، ح . 1
9. نهج البلاغه ، نامه . 27
10. موسوعة الامام على فى الكتاب و السنة و التاريخ، ج 12، ص .272
11. بحار الانوار، ج 77، ص 271 ،ح 1 و ج 78، ص 9، ح .16
12. بحار الانوار، ج 75، ص 384، ح .7