خود را بیش از آنچه هستید، به مردم نشان ندهید. اگر بزرگ‏نمایی کردید، ممکن است ناگزیر شوید به کارهایی دست بزنید که به هیچ‏وجه به صلاح‏تان نباشد. در آن صورت برای همیشه راه پیشرفت و ترقّی را به روی خود خواهید بست. در امور مادی نیز بزرگ‏نمایی انسان را به دردسرهایی دچار خواهد کرد. در هر حال همان‏گونه که حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند، نباید انسان از حد خود تجاوز کند:لا عقل لمن یَتَجاوَزُ حَدَّهُ و قَدْرَهُآن‏کس که از حد خود تجاوز کند بی‏خرد است.شخصیت انسان اگر نیکان انسان با ارزش‏ترین یا بی‏شخصیت‏ترین و بدنام‏ترین مردم به حساب آیند، در شخصیت او کم‏ترین اثری نخواهد داشت. زیرا شخصیت انسان همان است که خود می‏سازد. شخصیت انسانی به فرمایش حضرت علی(علیه السلام) به همت والای انسان است:الشَرَفُ بِالْهِمَمِ العالِیَة لا بالرِّمَمِ البالِیَةِبزرگواری به همت‏های بلند است، نه استخوان‏های کهنه و پوسیده.هدف مندی داشتن هدف معین در زندگی، از بزرگ‏ترین عوامل کامیابی است. همه کسانی که در زندگی کارهای بزرگی انجام داده‏اند، از آغاز یک هدف معین را تعقیب می‏کرده‏اند. این احتمال که کسی بدون داشتن هدف معین و از روی اتفاق و تصادف به موفقیت بزرگی نایل آمده باشد، بسیار ضعیف است. انسان با نیروی اراده و اختیاری که خداوند به وی عنایت فرموده است، هدف خویش را انتخاب می‏کند و در راه آن تلاش می‏کند. توقّع کامیابی بدون داشتن هدف، مانند آن است که بدون جستجو برای تهیه آب به انتظار بنشینیم تا مگر ابری ببارد و تشنگی ما را فرو نشاند. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:اَلْاَعْمالُ ثِمارُ النیّاتِکارها محصول تصمیم‏گیری‏هاست.تکبر و خودبزرگ‏بینی یکی از صفات زشت تکبر و خودبزرگ‏بینی است. دارنده این صفت همیشه خود را برتر و بهتر از دیگران می‏پندارد. این صفت از کمبود و نقصیه‏ای که شخص در خود احساس می‏کند، ناشی می‏شود و این کمبود ممکن است روحی، جسمی، اقتصادی یا اجتماعی باشد.آنها که باد غرور و نخوت در سر دارند در اذهان مردم پست و حقیرند. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:اَوَّلُهُ نُطفَةٌ و اخِرُهُ جیفَةٌ وَ هُوَ قائمٌ بَیْنَهُا وعاءً للغائطِ ثُمَّ یَتَکَبَّرُ[جای شگفتی است که] آدمیزاد آغازش نطفه و پایانش مردار و خود ظرف تفاله است، ولی با این حال متکبر و خودبزرگ‏بین است.نظم برخی از مردم همیشه در زندگی سرگردان و متحیرند زیرا فعالیت‏هایشان بر اساس نظم و برنامه صحیح استوار نیست. این افراد قبل از هرچیز باید در کارهایشان به نظم و ترتیب توجه داشته باشند و سعی کنند فعالیت‏هایشان بر پایه برنامه‏ای صحیح و منطقی استوار باشد. بی‏شک اگر چنین کنند، پیروزی نصیب‏شان خواهد شد. هم‏چنان که حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:عِبادَ اللّهِ اوُصیکُمْ بِتَقْوی اللّهِ وَ نظْمِ اَمْرِکُمْبندگان خدا، شما را به پرواپیشگی و نظم سفارش می‏کنم.توفیق و سعادت برخی از انسان‏ها در انجام دادن وظایف خود کوشایند و همواره در زندگی به انجام دادن کارهای خوب می‏پردازند. این توفیق معمولاً به کسانی داده می‏شود که با عملکرد خوب خود، باعث می‏شوند که خداوند راه رسیدن به رحمت خود را برای آنها هموارتر کند. بنابراین باید هرچه بیشتر باید به خدا نزدیک شد تا به انجام دادن کارهای نیک توفیق یافت. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:بِالتَّوفیق تَکونُ السَّعادَةُسعادت با توفیق همراه است.به سوی نور گناهکاران در صورت بازگشت و توبه، علاوه بر اینکه مورد استقبال و توجه مؤمنان قرار می‏گیرند، خداوند نیز درهای رحمت را به سوی آنان می‏گشاید و چنان نوری به قلب‏شان می‏تاباند که خود احساس می‏کنند که مورد الطاف خداوندی قرار گرفته‏اند. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:مَنْ تَرَکَ الشَرَّ فُتِحَتْ عَلَیْهِ اَبْوابُ الْخَیْرِهرکس بدی را رها کند، درهای خیر به رویش گشوده خواهد شد.کم‏خواهی انسان می‏تواند با تمرین و ممارست، مصرف خود را کم کند و به تدریج به وضع جدید عادت کند. کم کردن تدریجی مصرف برنامه خوبی برای کاهش مصرف است. همان‏طور که در جهان عده‏ای از کم‏خوری و گرسنگی رنج می‏برند، کسانی هم هستند که از پرخوری و تن‏پروری رنج می‏برند. در یک کلام تنها نیروی اراده است که می‏تواند زیاده‏خواهی‏های انسان را کنترل کند. حضرت علی(علیه السلام) در توصیه به صرفه‏جویی می‏فرمایند:مَنْ اکْتَفی بِالْیَسیرِ اِسْتَغْنی عَنِ الْکَثیرِهرکس به اندک بسنده کند، از بسیار بی‏نیاز می‏شود.سرعت در خیرات بعضی انسان‏ها قلبا دوست دارند اعمال نیکوکارانه انجام دهند، اما در عمل کندند و همواره در اجرای تصمیم خود، امروز و فردا می‏کنند. این تاخیر سبب سلب توفیق شده، فرصت کار خیر را از انسان می‏گیرد. در اسلام شتاب کردن در کار نیک سفارش شده است. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:تَعْجیلُ البِرِّ زیادَهٌ فِی الْبِرِّعجله در نیکوکاری، نیکوکاری بیشتر، است.تداوم آموزش اگر در بین تحصیلات، فاصله طولانی به وجود آید، بسیار زیان‏بخش است، گاه انسان به تصور این که مسأله‏ای را خوب فرا گرفته و به زودی فراموش نمی‏کند، در حفظ و فراگیری آن نمی‏کوشد و تنها به حافظه خود تکیه می‏کند و از تکرار و استمرار دروس غفلت می‏ورزد. ایجاد وقفه در تحصیلات به روند آموزش زیان می‏رساند و آموزش را کند می‏سازد.حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:لا فِقْهَ لِمَنْ لا یُدیمُ الدَّرْسَآن که در آموختن مداومت ندارد، از دریافت و فهم عمیق محروم است.نعمت شنوایی یکی از نعمت‏های خدادای به انسان، نیروی شنوایی است. کسی که از آن بی‏بهره باشد، بخش مهمّی از زندگی او دچار اختلال می‏شود. شکرانه این نعمت، استفاده درست از آن است. شایسته نیست انسان به غیبت و دروغ گوش فرا دهد، چون نه تنها سودی ندارد، بلکه بازار غیبت‏کنندگان و دروغگویان را گرم نگه می‏دارد. پس سزاوار است انسان نیروی خود را در راه درست به کار گیرد. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:عَوِّدْ اُذُنَکَ حُسْنَ الْاِسْتِماعِ وَ لا تُصْغِ مالا یَزیدُ فی صَلاحِکَگوش خود را به شنیدن مطالب خوب عادت بده و آن‏چه به مصلحت تو نیست گوش مکن.عفت عامل نجات بعضی از مردم به شدت اسیر شهوت‏های نفسانی‏اند. شهوت دشمن شماره یک انسان است و تنها با توسل به عفت نفس می‏توان از این دام شیطانی نجات یافت. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:اَلْعِفَّةُ تُضْعِفُ الشَّهْوَةَعفت، شهوت را ضعیف می‏کند.آثار بدهکاری بعضی از انسان‏ها بر اثر بدهکاری تبدیل به انسان‏هایی دروغگو می‏شوند. این افراد بر اثر انباشته شدن بدهی و ناتوانی از پرداخت آن کم‏کم حرمت صداقت را می‏شکنند و در ردیف دروغگویان حرفه‏ای در می‏آیند. برای پیش‏گیری از این کار باید حتی‏الامکان از میزان بدهکاری کاست تا به عواقب بد آن دچار نشد. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:کَثْرَهُ الدَّیْن تُصیرُ الصادِقَ کاذبا و الْمُنْجِزُ مُخْلِفبدهکاری زیاد، راستگو را دروغگو و خوش قول را بدقول می‏کند.امید به مردم وقتی که انسان، امیدش به این و آن باشد، انگیزه چندانی برای تلاش ندارد، زیرا فکر می‏کند ممکن است از راه ارتباط با دیگران، نیازش برطرف شود بدین جهت از انجام کار و فعالیت باز می‏ماند، از قدیم گفته‏اند «به امید همسایه نمانید که بی‏غذا خواهید ماند» در واقع کسی که زندگی خود را بر این بنای خیالی پایه‏گذاری کند، همانند آن است که خانه‏اش را بر امواج دریا بسازد، تنها کسانی موفق‏اند که با توکل به خداوند و همت والای خود در پی کسب حلال بروند. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:اَوَّلُ الْاِخْلاصِ. اَلْیَأْسُ مِمّا فی اَیْدیِ النّاسِآغاز اخلاص مأیوس بودن از آنچه که در دست مردم است، می‏باشد.تفکر قبل از تکلم قبل از هر سخنی باید درباره آن تفکر کرد. بسیاری از اوقات انسان سخنی نسنجیده می‏گوید که به عواقب سوء آن گرفتار می‏شود. گفته‏اند: زبان سرخ سرسبز می‏دهد بر باد. اگر انسان آنچه می‏خواهد بگوید، کاملاً در ذهن خود بررسی کند و همه جوانب آن را با دقت بسنجد، کمتر با خطا مواجه خواهد شد. خداوند همان طور که به انسان نیروی بیان داده، قوه تفکر نیز عنایت فرموده است. حضرت علی(علیه السلام) در این خصوص می‏فرمایند:اَلتَّرَوّی فِی القولِ یُؤْمِنُ الزَّلَلاندیشیدن قبل از سخن گفتن، انسان را از لغزش باز می‏دارد.تفکر و اندیشه چه قدر سعادتمند و خوشبخت‏اند آنها که ساعاتی از عمر خود را به تفکّر می‏گذرانند. تفکّر سرنوشت انسان را عوض می‏کند و او را به صراط مستقیم راه می‏برد. در طول تاریخ بسیاری از گناهکاران بوده‏اند که پس از سال‏ها خطا و لغزش با چند دقیقه تفکر، زندگی خود را تغییر داده‏اند. راستی آن که عمر خود را در کارهای مختلف می‏گذراند چه مانعی دارد که در شبانه‏روز چند دقیقه هم به تفکر درباره چگونگی زندگی گذشته و آینده خود بپردازد و در صدد اصلاح خود برآید. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:التَّفکُّرُ یدعوا بالّبر وَالْعَمَلِ بِهِ تفکر انسان را به نیکی و نیکوکاری دعوت می‏کند.کارگشایی همان طور که وقت برایتان ارزشمند است وقت دیگران نیز برای‏شان با ارزش است. همچنان که شما دلتان نمی‏خواهد با وعده‏های سرگرم کننده و با اهمال کاریها، سرگردان شوید دیگران نیز نمی‏خواهند با وعده‏های بی‏اساس یا سهل‏انگاریها سرگردان شوند. بسیاری از اوقات اتفاق افتاده که مردمی به خاطر وعده‏های سرگرم کننده یا سهل‏انگاریهای افرادِ بی‏مبالات، مدتها در حالت سرگردانی به سر برده‏اند و دهها فرصت ارزنده را که می‏توانست سرنوشتشان را بکلی تغییر دهد از دست داده‏اند. در صورتی که اگر از ابتدا تکلیفشان روشن می‏شد، چه بسا که راههای دیگری را در پیش می‏گرفتند و به نتیجه دلخواه می‏رسیدند. حضرت علی(علیه السلام) در زمینه کارگشایی از دیگران می‏فرمایند:مَنْ اِحْتاجَ اَلیکَ وَجَبَ اِسعافُهُهرکس به تو نیاز دارد باید نیازش را برآوری.طرح شکایت برخی از مردم وقتی شکایتی دارند، به هرکس که می‏رسند آن را مطرح می‏کنند. این کار درستی نیست؛ زیرا ممکن است آن شخص نتواند برای او کاری انجام دهد. از آن گذشته با طرح مشکلات اسرار انسان فاش می‏شود. همچنین اظهار شکایت در نزد نادانان باعث می‏شود کار خراب‏تر از گذشته بشود. پس آیا بهتر نیست که شکایت نزد کسی ببریم که قادر به حل و فصل صحیح آن باشد؟ حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:اِجْعَل شَکْواکَ عَلی مَنْ یَقْدِرُ عَلی غِناکَشکایت خود را نزد کسی ببر که بتواند نیازت را برآورد.غفلت‏های طولانی انسان گاهی بر اثر غفلت مرتکب خلاف‏هایی می‏شود، اما پس از مدتی از کار خود پشیمان می‏شود. اگر این غفلت‏ها طولانی شود، ممکن است کار به جایی بکشد که دچار قساوت قلب شود، یا فرصت‏ها به پایان برسد. اگر زنگ پایان فرصت‏ها به صدا در آید، انسان در جواب ندانم‏کاری‏های مکرر و طولانی چه خواهد گفت؟ حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:مَنْ طالَتْ غَفْلَتُهُ تَعَجَّلَتْ هَلْکَتُهُهرکس غفلت‏اش طولانی شود، نابودی‏اش نزدیک‏تر می‏شود.آخرین نماز انسان باید سعی کند همواره نمازش با حضور قلب باشد و بهتر آن است که تصور کند این، آخرین نماز اوست و دیگر توفیق نماز خواندن نخواهد داشت. با چنین فرضی دیگر نمازش دست و پا شکسته و بدون توجه نخواهد بود و همه تلاش خود را به کار می‏برد تا این آخرین نماز را با توجه کامل و حضور قلب بخواند. گذشته از این، از کجا معلوم که به راستی این آخرین نمازمان نباشد؟ آیا بهتر نیست که فرصت‏ها را غنیمت بشماریم؟ حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:اِذا قامَ اَحَدُکُمْ اِلَی الصَّلوةِ فَلْیُصَلِّ صَلوة مُودِعٍوقتی یکی از شما به نماز می‏ایستد بنابراین بگذارد که این آخرین نماز اوست.بیدارباش خدا گاهی خداوند به برخی بیدار باش می‏دهد که اگر آن را جدی بگیرند، امید است که راه سعادت بپیمایند. این بیدارباش‏ها می‏تواند به صورت بیماری، گرفتاری و مانند آن باشد و هشداری است برای آنکه متوجه رفتار و کردارمان باشیم. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:اِذا رَأَیْتَ اللّهَ سُبحانَهُ یُتابِعُ عَلَیْکَ الْبَلاءَ فَقَدْ اَیْقَظَکَوقتی می‏بینی خدا برایت پشت سر هم گرفتاری پیش می‏آورد، می‏خواهد بیدارت کند.موعظه انسان، همواره نیازمند پند و موعظه است؛ زیرا آلودگی‏های زندگی مادی خواه ناخواه آثاری از غفلت و بی‏خبری در روح ایجاد می‏کند و گاهی بر اثر دوری از پند و موعظه انسان به بیراهه می‏افتد. در چنین حالی است که بیش از هر زمان دیگری به موعظه و نصیحت نیازمند است و این پندها همچون باران پاییزی غبار را از وجود او می‏زداید و به روحش، صفا می‏بخشد. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:اَحْیِ قَلْبَکَ بِالْمَوْعِظَةِ...قلب خود را با اندرز زنده کن...قرابت الهی در تعالیم اسلام و سایر ادیان، فضیلت‏های معنوی سبب ارزش انسان‏هاست، نه نژاد و نسب و سایر مسایل بی‏اعتبار دیگر. آنچه به انسان اعتبار می‏دهد نزدیکی انسان به خداوند است و اینکه پدرش چه کسی باشد، نه چیزی به شخصیت‏اش می‏افزاید و نه چیزی از آن کاهد. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:اَلْمَوَدَّةُ فِی اللّهِ اَقْرَبُ نَسَبٍدوستی در راه خدا محکم‏ترین پیوند و قرابت است.پشیمانی پس از گناه کسانی هستند که بعد از انجام دادن گناه دچار ندامت می‏شوند و آثار نگرانی در قیافه آنها دیده می‏شود. امید قبول شدن توبه این افراد بسیار است. البته تکرار گناه، به تدریج حالت پشیمانی را از انسان می‏گیرد و او را دچار قساوت قلب می‏کند. پس باید قبل از تکرار گناه به فانی شدن لذت‏ها اندیشید و دانست که دیر یا زود باید در محضر الهی پاسخ‏گوی اعمال خود بود. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:اُذْکُرْ مَعَ کُلِّ لَذَّةٍ زَوالَها و مَعَ کُلِّ نِعْمَةٍ انتقالَهبا هر لذتی، از بین رفتن آن را و با هر نعمتی تغییر آن را به یاد آور.شناسایی عیب‏ها از مهم‏ترین وظایف انسان، شناخت عیب‏هاست. البته این کار به ظاهر ساده، بسیار پیچیده و دشوار است و تنها پس از تحقیق و مطالعه و پرسیدن از دوستان صادق و صالح می‏توان به برخی از خصوصیات روحی یا اخلاقی خویش آگاه شد. باید کوشید تا به هر وسیله ممکن به عیب‏های خویشتن پی برد و تا فرصت از دست نرفته است در پی اصلاح آنها برآمد. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:مِنْ اَشَدِّ عُیُوبِ الْمَرْءِ اَنْ تَخْفی عَلَیْهِ عُیوبُهُاز بدترین معایب شخص، این است که عیب‏های خودش را نشناسد.تذکر دوستانه شایسته است که عیب‏های دوستانمان را به آنها بگوییم تا در صدد برطرف کردن آنها باشند. البته باید این تذکر به گونه‏ای باشد که آبرویشان محفوظ بماند. به این منظور باید تذکر به صورت مخفیانه صورت گیرد وگرنه ممکن است به غرور آنها لطمه وارد شود و عکس‏العمل منفی نشان دهند. در واقع کسی که عیب دوستانش را به آنها گوشزد نمی‏کند، خیانت کرده است. حضرت علی(علیه السلام) می‏فرمایند:مَنْ ساتَرَ عَیْبَکَ فَهُوَ عَدُوُّکَآن کس که عیبت را از تو بپوشاند، دشمن توست.منبع: پایگاه حوزه/س
#دین و اندیشه#

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: