اهميت و ماهيت حقيقي شب قدر

ـ شب قدر، شبي است كه همه مقدرات سالانه انسان با ملاحظه اراده و اختيار و قابليت‏هاي او مقدر مي ‏شود.
ـ شب قدر يكي از شب‏هاي نيمه دوم ماه رمضان است كه بر اساس روايات، يا شب نوزدهم يا بيست ‏ويكم و به احتمال زيادتر شب بيست‏ وسوم ماه رمضان است.
ـ در اين شب كه شب نزول قرآن است، خير و شر مردم و ولادت و مرگ و روزي و حج و اطاعت و گناه و هر حادثه ‏اي كه در طول سال به اراده انسان رخ خواهد داد، مقدر مي ‏شود.
ـ شب قدر هميشه و هر سال تكرار مي ‏شود. عبادت اين شب فضيلت فراوان دارد و بهره ‏برداري از آن در نيكويي سرنوشت يك ساله، بسيار مؤثر است.
ـ در شب قدر، تمام حوادث سال آينده به امام هر زمان ارائه مي ‏شود و وي از سرنوشت خود و ديگران باخبر خواهد شد.

آيا شب قدر قبل از اسلام نيز وجود داشته است؟

ـ شب قدر فقط مربوط به دوران زندگي پيامبر اكرم صلي ‏الله ‏عليه ‏و‏آله نيست و در زمان‏هاي گذشته نيز وجود داشته است.
ـ امام جواد عليه‏ السلام مي ‏فرمايد: «خداوند شب قدر را در آغاز آفرينش جهان آفريد و در آن، اولين پيامبر و نخستين وصي را هستي بخشيد».[۱]
ـ اصل شب قدر از ابتداي آفرينش جهان هستي وجود داشته، ولي فضايل بسيار بالايي به طور ويژه در اين شب براي امت اسلام قرار داده شده كه در امت‏هاي پيشين سابقه نداشته است.

با توجه به اختلاف تقويم در كشورها، آيا ممكن است چند شب قدر وجود داشته باشد؟[۲]

ـ شكي نيست كه «ليلة القدر» يكي از شب‏هاي رمضان است و ائمه عليهم ‏السلام اصرار بسياري داشته ‏اند كه شيعيان چند شب را به عبادت و شب‏زنده ‏داري مشغول باشند تا آن شب را درك كنند. بنابراين، اختلاف تقويم موجب نمي‏ شود كه چند شب قدر داشته باشيم!
ـ گرچه تقدير امور سالانه مردم، در وقت معيّني از شب قدر صورت مي ‏گيرد، اما براي مردم سراسر جهان با اختلاف افق ‏هايي كه دارند، شب قدر به نسبت هر منطقه ادامه دارد و همچنان بركات آن شب، شامل حالشان مي ‏شود. از اين‏رو، در روايات آمده است حتي براي كساني كه در منطقه خود فرصت شب قدر را از دست داده ‏اند، روزهاي شب قدر نيز فضيلت آن را دارد.

ـ در واقع ما دو نوع شب قدر داريم:

۱. شب قدر زماني واقعي: لحظه ‏اي از شب خاصي است كه انسان در آن، فيوضاتي را دريافت مي ‏كند و اين، غيرقابل توسعه است.
۲. شب قدر زماني اعتباري: مقطعي از زمان است كه ممكن است ۲۴ ساعت يا كمتر يا بيشتر ادامه داشته باشد و با توجه به اختلاف آفاق متعدد شود. اين شب قدر مي‏ تواند توسعه يابد، امتداد زماني دارد و روز آن نيز داراي فضيلت است.
بنابراين، مراقبت از شب قدر زماني اعتباري، به اميد رحمت گسترده خداوند متعال صورت مي ‏گيرد. پس از او انتظار مي‏ رود كه از سر لطف و محبتش، تمامي بركات شب قدر حقيقي و واقعي را كه احياگران نيت درك آن را كرده ‏اند، شامل حالشان گرداند.

حكمت پنهان بودن شب قدر چيست؟
ممكن است مصلحت پنهان بودن شب قدر اين باشد كه مسلمانان در شب‏هاي دهه آخر رمضان به ‏ويژه اين سه شب را در عبادت و پرستش خداوند و تلاوت قرآن و مناجات و... سپري كنند. همچنين اگر شب قدر مشخص مي ‏شد، بسياري از مردم به عبادت در آن شب بسنده مي ‏كردند و از فيض دعا در ديگر شب‏ها باز مي ‏ماندند. اكنون چون شب قدر پنهان و نامشخص است، مؤمنان در همه شب‏هايي كه احتمال دارد شب قدر باشد، به ذكر الهي و توبه مي ‏پردازند و از ثواب‏هاي بيشتري بهره ‏مند مي ‏شوند.

رابطه شب قدر و ولايت چيست؟[۳]
ـ در نگاهي عادي، شب قدر، ظرف زمان است؛ يعني بخشي از زمان است كه در آن قرآن از عالم بالا به زمين نازل گشته است. اگر ظرفيت را در ظرف زمان منحصر نكنيم و بگوييم ظرف زمان، پايين‏ ترين مراحل از ظرفيت است، به اين نتيجه خواهيم رسيد كه شب قدر، حقيقتي است كه قرآن در آن نازل شده و با توجه به لياقت و قابليتش، توانسته است حقيقت قرآن را درك كند كه آن، وجود مقدس پيامبر است. پس از ايشان نيز ائمه معصومين عليهم ‏السلام، مصداق انسانِ كاملي هستند كه قرآن ناطقند. در اين معنا، منظور از شب قدر را بايد انسان كامل دانست.
ـ بنابراين، مي ‏توان شب قدر را به دو نوع حقيقي و زماني تقسيم كرد و گفت: ليله ‏القدر حقيقي، وجود طيبه انسان كامل است كه ظرف قرآن، بلكه قرآن ناطق است و هر كس بخواهد شب قدر را درك كند، بايد امام زمان خود را بشناسد؛ يعني امام زمانِ هر دوره ‏اي، مصداق شب قدر آن دوران است و در زمان ما مصداق ليله ‏القدري كه ظرف قرآن و عين قرآن است و حقايق قرآن در او جاري مي ‏شود، حضرت حجه ‏بن ‏الحسن‏ العسكري (عج) است.
علاوه بر آن در اين شب فرشتگان از طرف خداوند بر امام زمان(عج) نازل مي ‏شوند و هدف از نزول آنها تقدير و تعيين سرنوشت ‏ها و آوردن خير و بركت بر زمينيان است.

پی نوشتها:

--------------------------------

[۱] بحارالانوار، ج ۲۵، ص ۷۳، ح ۶۳.

[۲] پرسش‏ها و پاسخ‏هاى دانشجويى، صص ۷۱ ـ ۷۳.

[۳] همان، صص ۷۳ ـ ۷۹.