پرسش :

چرا شب قدر، شب نزول قرآن كريم بين مسلمين مورد اختلاف است؟ چرا شيعه شبهاي 19، 21 و 23 و اهل سنت شبهاي 23 و 27 را شب قدر مي دانند؟

پاسخ :

سنت در نزد اهل تسنن به قول، فعل و تقرير پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ اطلاق شده و در نظر شيعه علاوه بر آن، شامل امامان معصوم ـ عليهم السّلام ـ نيز مي شود. سؤال مذكور از سه بخش تشكيل يافته كه هر كدام به صورت جداگانه مورد بحث واقع مي شود.

الف) علت اختلاف در مورد شب قدر بين مسلمين:

بعد از رحلت نبي اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل و كتابت احاديث و روايات از طرف خليفة اول ممنوع گرديد. و اين منع حديث تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزيز (99 هجري) ادامه داشت. اين مسئله باعث ضربة جبران ناپذيري به احاديث خصوصاً احاديث اهل تسنن گرديد. به موجب اين امر سلسلة اسناد روايات اهل تسنن از بين رفت و از ارزش حديث كاسته شد و از طرفي احاديث ساختگي زيادي نيز به همين خاطر وارد جوامع حديثي اهل تسنن گرديد. ولي خوشبختانه جوامع حديثي شيعه به خاطر عدم پيروي از اين منع، و وجود جانشينان به حق كه علوم خود را از ايشان مي گرفتند از اين ضايعات مصون ماند. اين امر موجب اختلافات زيادي در جزئيات و بسياري از مسائل گرديد. ولي از آنجا كه شيعه احاديث خود را از اهل بيت مي گيرند و همواره در مشكلات، سخنان اين بزرگواران چاره ساز بوده فلذا مشكل چنداني ندارند.

اما در قرآن در تعيين شب قدر چيزي نيامده. و آنچه از قرآن در اين رابطه به طور قطع مي توان فهميد اين است كه شب قدر فطعاً در ماه مبارك رمضان واقع شده و اما اينكه كدام يك از شبهاي آن است، قرآن دلالتي بر آن ندارد.[1]

ب) شبهاي 19 و 21 آيا به خاطر حضرت علي ـ عليه السّلام ـ به عنوان شب قدر معروف هستند؟

احاديث زيادي در مورد تعيين شب قدر وارد شده و در بعضي از اين احاديث، شبهاي 19 و 21 و 23 به عنوان شب قدر معرفي و بيان شده که يكي از اينها شب قدر است.[2] در برخي ديگر، 21 و 23 به عنوان شب قدر معرفي شده است.[3] بعضي از روايات به صراحت شب 23 را به عنوان شب قدر معرفي و آن را افضل از همة شبهاي 19 و 21 دانسته اند.[4] در بعضي از احاديث، از امام پرسيده اند كدامين از 2 شب 21 و 23 قدر است؟ امام تعيين نكرده اند و فرموده اند: چه مي شود بر تو اگر در هر دو شب خير انجام دهي؟[5] و...

بنابراين روشن شد كه شبهاي 19 و 21 به عنوان احتمال شب قدر بودن در لسان روايات ذكر شده، نه به خاطر حضرت علي ـ عليه السّلام ـ هر چند فضل اين دو شب به خاطر قرار گرفتن شهادت حضرت در آن دو قطعاً بيشتر شده است.

ج) 23 افضل است يا 27 ؟

طبق گفتار بند الف، شبهايي كه احتمال قدر در آنها داده مي شد و يكي از آنها قطعاً شب قدر است،‌ به ترتيب افضليت عبارتند از: شب 19، 21 و 23 كه شب 23 افضل از دو شب ديگر بوده و بلكه طبق تصريح بعضي از احاديث، شب قدر همين شب است و مي دانيم كه در تمام طول سال شبي به فضليت شب قدر نمي رسد. بنابراين 23 از شب 27 و از تمام شبها افضل خواهد بود.

پرسش :

در قرآن شب قدر يك شب معرفي شده است ولي با سيستمي كه كشورهاي اسلامي دارند شب قدر در جهان اسلام 5- 4 شب مي شود؟ بالاخره كدامشان شب قدر است؟ بهتر نيست همه كشورهاي اسلامي اختلاف را كنار بگذارند و با هلال ماه سرزمين وحي، ماه رمضان را آغاز و به پايان رسانند (همچنين در مورد ساير ماههاي قمري)؟

پاسخ :

شب قدر در واقع يك شب بيش نيست و آغاز و انجام آن 24 ساعت؛ يعني، به اندازه يك دور گردش كره زمين است و در اين مدت تدريجا تمام زمين را فرا مي‏گيرد.

به عبارت ديگر شب قدر در سطح كل كره زمين به اندازه يك شبانه‏روز در هر جايي از كره است. بنابراين، هرقسمتي از كره زمين در پاره‏اي از آن قرار مي‏گيرد. از اين رو اگر كسي آن را شبي در ايران درك كند و سپس به كشور دور دستي سفر نمايد و شب بعد در آن جا مجددا ليلة‏القدر را درك كند، در واقع يك شب بيشتر نبوده است؛ زيرا شب بعد استمرار همان شب و پاره ديگري از آن واحدزماني است و فاصله شدن روز در بين دو نقطه، آن را به دو شب تبديل نمي‏كند؛ زيرا از 24 ساعت خارج نشده و آنچه در نظر اين فرد شب دوم است، در واقع مراحل پاياني همان 24 ساعت مي‏باشد و در نتيجه همه آثار مترتب بر آن مانند تعيين مقدرات، يك بار بيش نيست. به همين نسبت مسأله شب نيمه شعبان و ... نيز روشن مي‏شود.

به عبارت ديگر همه شب‏ها يا روزها همين حالت را دارند كه در عرض 24 ساعت به صورت متخالف و تدريجي كل زمين را پوشش مي‏دهند.

اما نسبت به دو شب در ايران و عربستان بايد بگوييم يكي از آنها شب قدر نيست و فضيلت آن يا از دست ما رفته است يا از دست آنها.

در مورد ملاك بودن رؤيت هلال در يك افق براي افق‏هاي ديگر سخن بسيار است و بين فقهاء اختلاف نظر وجود دارد و هر كدام براي خودشان دليل‏هائي دارند. برخي ديده شدن ماه در يك افق را بعد از ثبوت آن براي ساير افق‏ها نيز ملاك مي‏دانند. البته به شرطي كه در شب مشترك باشند يكي از استدلال‏هاي كساني كه اين نظريه را دارند. همين است كه ما يك شب قدر و يا يك روز غيد فطر بيشتر نداريم و روز عيد فطر عيد تمام مسلمين است. در مقابل برخي ديگر از فقهاء رؤيت هلال را در يك افق براي ساير افق‏ها كه نزديك به آن افق نيستند به خصوص افق غربي را براي افق شرقي ملاك نمي‏دانند و در پاسخ به اين سؤال كه ما يك روز عيد بيشتر نداريم و يا يك شب قدر بيشتر نداريم مي‏گويند همان گونه كه اگر در يك افق شب قدر است و در افق ديگر همان ساعت روز است براي آن‏ها اين ساعت از روز شب قدر نيست. پس مي‏شود گفت بالفرض شب بيست و سوم شب قدر است و نه 12 ساعت خاص و اين شب در دو افق مي‏تواند متفاوت باشد و يا به عنوان مثال اگر گفته شود وقت ظهر وقت شريفي است و خواصي بر آن مترتب است لازمه آن اين نيست كه يك زمان خاص وقت ظهر براي كل روي كره زمين باشد.

نتيجه:

1. نظر شيعه در مورد شب قدر و تعيين آن مشخص بوده و چون از ائمه ـ عليهم السّلام ـ يعني وارثان علم پيامبر به ما رسيده قطعاً صحيح مي باشد.

2. شبهاي 19 و 21 نيز طبق بعضي روايات احتمال شب قدر بودن داده مي شود.

3. شب 23 از تمام شبها افضل است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

1. مستدرك الوسائل، محدث نوري، ج 7، باب تعيين ليلة القدر.

2. علامه طباطبايي، تفسير الميزان، ج20، ص 561.

3. مکارم شيرازي، تفسير نمونه، ج27، ذيل سوره قدر.

4. دعائم الاسلام، نعمان بن محمد تميمي مغربي، ج1.

پی نوشت:

[1] . ر. ك: طباطبايي، سيد محمد حسين، ترجمه تفسير الميزان، مترجم سيد محمد باقر موسوي، دفتر انتشارات اسلامي، ج 20، ص 561.

[2] . ر. ك: كليني، الكافي، تهران، ‌دارالكتب الاسلاميه، 1365، هـ . ش، چاپ چهارم، ‌ج 4،‌ص 158، ح 8. وسائل الشيعه ، حر عاملي، مؤسسة آل البيت، چاپ اول،‌ج 10.

[3] . ر. ك: كافي، ج 3، ص 40 و ج 4، ص 154، مجلسي، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، 1404 هـ ق، ج 94، ص 2 و 8.

[4] . ر. ك: بحارالانوار، ج 94، سيد بن طاووس، اقبال الاعمال، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1365 هـ ش، چاپ دوم، ص 190.

[5] . ر. ك: ‌طوسي، التهذيب، دارالكتب الاسلاميه، 1365 هـ ش، چاپ چهارم، ج 3،‌ص 58.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: