تبادل لینک هوشمند 
آمار
وب سایت:
خود واقعيّت، تعلّق مى‌گيرد و از اين جهت، قابل خطا نيست ولى علم حصولى چون با وساطت صورت ادراكى، حاصل مى‌شود ذاتاً قابل شكّ و ترديد است1.
يعنى يقينى ترين علوم و آگاهى هاى انسان، علوم حضورى و دريافت هاى شهودى است كه شامل علم به نفس و احساسات و عواطف و ساير حالات روانى مى‌شود. بنابراين، وجود «منِ» درك كننده و انديشنده و تصميم گيرنده به هيچ وجه قابل شكّ و ترديد نيست چنانكه وجود ترس و مهر و خشم و انديشه و اراده هم ترديدناپذير است.
اكنون سؤال اين است كه آيا اين «من» همان بدن مادّى و محسوس است و اين حالات روانى هم از اعراض بدن مى‌باشد يا وجود آنها غير از وجود بدن است هر چند «من» رابطه نزديك و تنگاتنگى با بدن دارد و بسيارى از كارهاى خود را به وسيله بدن، انجام مى‌دهد و هم در آن، اثر مى‌گذارد و هم از آن، اثر مى‌پذيرد؟
با توجه به مقدمه مزبور، پاسخ اين سؤال، به آسانى بدست مى‌آيد، زيرا:
اولا «من» را با علم حضورى مى‌يابيم ولى بدن را بايد به كمك اندامهاى حسّى بشناسيم، پس من (= نفس و روح) غير از بدن است.
ثانياً «من» موجودى است كه در طول دهها سال، با وصف وحدت و شخصيّت حقيقى، باقى مى‌ماند و اين وحدت و شخصيّت را با علم حضورىِ خطاناپذير مى‌يابيم در صورتى كه اجزاى بدن، بارها عوض مى‌شود و هيچ نوع ملاك حقيقى براى وحدت و «اين همانىِ» اجزاى سابق و لاحق، وجود ندارد.
ثالثاً «من» موجودى بسيط و تجزيه ناپذير است و فى المثل نمى‌توان آن را به «نيمه تن» تقسيم كرد در صورتى كه اندامهاى بدن، متعدّد و تجزيه پذير است.
رابعاً هيچ يك از حالات روانى مانند احساس و اراده و... خاصيت اصلى مادّيات يعنى امتداد و قسمت پذيرى را ندارد و چنين امور غيرمادّى را نمى‌توان از اعراض مادّه (بدن)
------------------------------------
1. رجوع كنيد به: آموزش فلسفه، ج 1، درس سيزدهم.
بشمار آورد. پس موضوع اين اعراض، جوهرى غيرمادّى (مجرّد) مى‌باشد1.
از جمله دلايل اطمينان بخش و دلنشين بر وجود روح و استقلال و بقاى آن بعد از مرگ، رؤياهاى صادقانه‌اى است كه اشخاصى بعد از مرگ، اطلّاعات صحيحى را در اختيار خواب بيننده، قرار داده اند. و نيز از كرامات اولياى خدا و حتّى از بعضى از كارهاى مرتاضان هم مى‌توان براى اثبات روح و تجرّد آن، استفاده كرد. و بحث پيرامون اين مطالب در خور كتاب مستقلى است.
شواهد قرآنى
وجود روح انسانى از نظر قرآن كريم، جاى ترديد نيست روحى كه از فرط شرافت، به خداى متعال نسبت داده مى‌شود2 چنانكه درباره كيفيت آفرينش انسان مى‌فرمايد:
«وَ نَفَخَ فِيهِ مِنْ رُوحِه»3.
پس از پرداختن بدن، از روح منسوب به خودش در آن دميد.
(نه اينكه العياذباللّه چيزى از ذات خدا، جدا و به انسان، منتقل شود).
و در مورد آفرينش حضرت آدم(ع) مى‌فرمايد:
«وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي»4.
همچنين از آيات ديگرى استفاده مى‌شود كه روح، غير از بدن و خواصّ و اعراض آن است و قابليّت بقاى بدون بدن را دارد. از جمله بعد از نقل سخن كافران كه مى‌گفتند:
«أَ إِذا ضَلَلْنا فِي الْأَرْضِ أَ إِنّا لَفِي خَلْق جَدِيد»5.
هنگامى كه ما (مرديم و) در زمين گم شديم (و اجزاى بدن ما در خاك، پراكنده شد) آيا آفرينش جديدى خواهيم داشت؟
چنين پاسخ مى‌دهد: «قُلْ يَتَوَفّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ»6.
-----------------------------------------
1. ر. ك: آموزش فلسفه، ج 2، درس چهل و چهارم و چهل و پنجم.
2. ر. ك: اصول كافى، ج 1، ص 134.
3. سوره سجده، آيه 9.
4. سوره حجر، آيه 29.
5. سوره سجده، آيه 10.
6. سوره سجده، آيه 11.
بگو (شما گم نمى‌شويد بلكه) فرشته مرگ كه بر شما گمارده شده شما را مى‌گيرد و سپس بسوى پروردگارتان بازگردانده مى‌شويد.
پس ملاك هويّت انسان، همان روح او است كه بوسيله فرشته مرگ، گرفته شود و محفوظ مى‌ماند نه اجزاى بدن كه متلاشى مى‌شود و در زمين، پراكنده مى‌گردد.
و در جاى ديگر مى‌فرمايد:
«اللّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِها وَ الَّتِي لَمْ تَمُتْ فِي مَنامِها فَيُمْسِكُ الَّتِي قَضى عَلَيْهَا الْمَوْتَ وَ يُرْسِلُ الْأُخْرى إِلى أَجَل مُسَمًّى»1.
خداى متعال جانها (يا اشخاص) را هنگام مرگشان مى‌گيرد و نيز كسى را كه در خواب نمرده است (يعنى كسى كه به خواب رفته و مرگش فرا نرسيده است) پس آنكه مرگش فرا رسيده، نگه مى‌دارد و آن ديگرى را تا سرآمد معينى رها مى‌كند.
و در بيان كيفيّت مرگ ستمكاران مى‌فرمايد:
«إِذِ الظّالِمُونَ فِي غَمَراتِ الْمَوْتِ وَ الْمَلائِكَةُ باسِطُوا أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُوا أَنْفُسَكُمُ...»2.
هنگامى كه ستمكاران در سكرات مرگند و فرشتگان دستهايشان را گشوده‌اند (و به آنان مى‌گويند) جانهاى خود را بيرون كنيد (= تسليم كنيد).
از اين آيات و آيات ديگرى كه براى رعايت اختصار، از ذكر آنها صرف نظر مى‌كنيم استفاده مى‌شود كه نفسيّت و شخصيّت هر كسى به چيزى است كه خدا و فرشته مرگ و فرشتگان گمارده بر قبض روح، آنرا مى‌گيرند و نابودى بدن، آسيبى به بقاى روح و وحدت شخصى انسان نمى‌زند.
نتيجه آنكه: اولا در انسان، چيزى به نام روح وجود دارد، ثانياً روح انسانى، قابل بقاء و استقلال از بدن مى‌باشد نه مانند اعراض و صور مادّى كه با تلاشى محلّ، نابود مى‌شوند، و ثالثاً هويّت هر فردى بستگى به روح او دارد، و به ديگر سخن: حقيقت هر انسان همان روح اوست و بدن، نقش ابزار را نسبت به روح، ايفاء مى‌كند.
------------------------------------
1. سوره زمر، آيه 42.
2. سوره انعام، آيه 93.
پرسش
1- علم حضورى و حصولى را تعريف و فرقهاى آنها را بيان كنيد.
2- دلايل عقلى بر تجرّد روح را شرح دهيد.
3- از چه راههاى ديگرى مى‌توان براى اثبات تجرّد روح، استفاده كرد؟
4- آيات مربوط به اين بحث را ذكر كنيد.
5- چه نتايجى از اين آيات بدست مى‌آيد.
نظرات شما عزیزان:
