مسجد سیدعزیزالله و نقش آن در

قیام 15 خرداد 1342

مسجد سیدعزیزالله واقع در بازار چهارسوق جنب بازار بزرگ تهران از بناهای تاریخی عصر قاجاری است كه توسط سیدعزیزالله در زمان فتحعلی شاه قاجار بنا شد. معماری این مسجد از اعصار گذشته نشات گرفته و دارای کاشی‌کاری‌های زیبا، چهار ایوان و گنبد دو پوششی است كه با سردر مسجد، جلوخانه، هشتی، صحن و شبستان كامل می‏گردد. مكان سوق ‏الجیشی این مسجد و نزدیكی آن به بازار بزرگ از همان ابتدا موجب اهمیت آن شد، چرا كه در تهران قدیم رسم بر این بود كه داروغه شهر كه حافظ و نگهبان شهر بود در محلی به نام چهارسوق اقامت می‏كرد و به نظارت امور شهری می‏پرداخت. داروغگان از ساعت 8 بعد از ظهر در میدان ارگ كه نزدیك بازار چهارسوق قرار داشت به نواختن طبل می‏پرداختند و كسبه بازار با شنیدن صدای طبل می‏دانستند كه یك ساعت بعد می‏بایست بازار را تخلیه كنند و سر ساعت 9 محل را تحویل داروغگان دهند.

به دنبال سخنرانی امام خمینی در خرداد 1342، در مسجد سیدعزیزالله مراسم دعا و نیایش برگزار شد و در پی آن علمای وقت آیت‏الله خوانساری، بهبهانی و تنكابنی در این مسجد متحصن شدند. در پی این اقدام، مساجد دیگر نیز وارد عمل شدند و مبارزات مردمی در كشور افزایش یافت و سخنرانی‏هایی در مساجد فوق به تاسی از آیت‏ الله خمینی توسط آیت‏ الله خوانساری، حجت ‏الاسلام فلسفی و حجت ‏الاسلام تنكابنی برگزار شد. به طوری كه عمال رژیم پهلوی در خرداد 1342 مسجد سیدعزیزالله را تعطیل كردند، اما شدت مبارزات مردمی به حدی بود كه اسدالله علم، نخست ‏وزیر وقت ناچار به لغو تصویبنامه انجمن‏های ایالتی و ولایتی گشت.

بازار چهارسوق علاوه بر موقعیت استراتژیك محافظت از بازار، از كاخ شاه و نواحی اطراف آن نیز محافظت می‏نمود. بدین ترتیب مسجد سیدعزیزالله در قطب سیاسی و اقتصادی شهر تهران قرار داشت و همواره در فعالیت‏های سیاسی مربوط به بازار فعال بود. این فعالیت‏ها از زمان كودتای 28 مرداد 1332 و استقرار حكومت دیكتاتوری در ایران افزایش یافت، چرا كه كودتای 28 مرداد 1332 علاوه بر آن كه به مثابه سركوب نیروهای ملی به رهبری دكتر مصدق بود، سركوب نیروهای مذهبی به رهبری آیت‏الله كاشانی هم بود. فضای بازی كه پس از شهریور 1320 پدید آمده بود مردم مسلمان و مبارز را به دور یكدیگر جمع كرده بود و بار دیگر رهبران مذهبی هسته‌‏های مبارزاتی تشكیل داده بودند كه مكان این هسته‏ها در مساجد قرار داشت. كودتای 28 مرداد 1332 و ایجاد دستگاه مخوف ساواك به دستور آمریكاییان بار دیگر فضای كشور را سنگین نمود و به تدریج هسته‏ها و گروه‌های مبارزاتی را پراكنده ساخت، اما محرم و یاد حسین(ع) این گروه‌ها را جمع می‏‏نمود و مساجد را به محل تجمع مبارزان و تبادل افكار و آراء هیئت‌های مذهبی مبدل می‏ساخت. این هسته‏های مذهبی در ابتدا تنها جهت آشنایی جوانان با مسائل مذهبی تشكیل شده بود اما به تدریج با حضور علما به هسته‏های مبارزاتی بر ضد رژیم پهلوی مبدل شد.

در این بین مساجد سیدعزیزالله، شیخ علی، امین‏ الدوله، شاه، ارك و آذربایجانی‏ها اهمیت ویژه‏ای داشتند و مركز ارتباط روحانیان و بازاریان بودند. نقطه عطف مبارزات این هیئت‌های مذهبی با روی كار آمدن اسدالله علم و اجرای طرح انجمن‌های ایالتی و ولایتی آغاز شد و به مبارزه علنی علما، بازاریان، مردم با رژیم پهلوی مبدل گشت. به دنبال سخنرانی امام خمینی در خرداد 1342، در مسجد سیدعزیزالله مراسم دعا و نیایش برگزار شد و در پی آن علمای وقت آیت‏الله خوانساری، بهبهانی و تنكابنی در این مسجد متحصن شدند.

در پی این اقدام، مساجد دیگر نیز وارد عمل شدند و مبارزات مردمی در كشور افزایش یافت و سخنرانی‏هایی در مساجد فوق به تاسی از آیت‏ الله خمینی توسط آیت‏ الله خوانساری، حجت ‏الاسلام فلسفی و حجت ‏الاسلام تنكابنی برگزار شد. به طوری كه عمال رژیم پهلوی در خرداد 1342 مسجد سیدعزیزالله را تعطیل كردند، اما شدت مبارزات مردمی به حدی بود كه اسدالله علم، نخست ‏وزیر وقت ناچار به لغو تصویبنامه انجمن‏های ایالتی و ولایتی گشت.

مسجد سیدعزیزالله همچنان جایگاه خود را در مبارزه بر ضد رژیم پهلوی حفظ نمود و در سال‌های 1346 الی 1350 همچنان محل موعظه حجت‏ الاسلام فلسفی و از مراكز تجمع مبارزان و مجاهدان اسلامی بود.

"نیلوفر كسری"

نظرات شما عزیزان: