شناخت مرزهای اسراف

آموختیم که تأمین مادی خانواده یک سلسله اصول و قوانین خاص دارد، که اگر افراد خانواده آن را رعایت

نمایند، در زندگی دچار شکست نخواهند شد... و اگر از این اصول تخطی نمایند، مطمئناً جریان اقتصادی بر

وقف مراد شخص پیش نخواهد رفت.

اسراف چیست و مسرف به چه کسی اطلاق می‌شود؟

در این زمینه امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: «انسان مسرف (اسراف کار) سه علامت دارد:

• چیزهایی می‌خرد که در شأن او نیست؛
• چیزهایی می‌پوشد که در شأن او نیست؛
• چیزهایی می‌خورد که در شأن او نیست.

این سه علائم شخص اسراف کار است. این خصوصیت انسان که همیشه خواستار بهترینها می باشد و دوست دارد در نزد دیگران همیشه به عنوان بهترین‌ها شناخته شود و یا  قصد به رخ کشیدن داشته هایش را به دیگران دارد، سبب می شود که دچار اسراف شود؛ به عنوان مثال خانم منزل به مرد خانه فشارهای زیادی را وارد می‌کند و زندگی را به سوی اسراف می کشاند... و بالعکس گاهی اوقات مرد خانه شخص مسرفی است ولی یک همسر مقتصد دارد که جلوی اسراف کاری مرد را می گیرد؛ در روایات گفته شده بعضی از صفات هستند که در مرد بد و در زن خوب است و آن صفت بخل است.

بخل زن در مصرف و هزینه‌ها برای خانواده خوب است و جلوی اسراف کاری‌ و ولخرجی‌های همسر و فرزندان را می‌گیرد که این مسئله خود برای زن خانه یک وظیفه محسوب می‌شود.

در خریدها باید دقت کرد که همیشه خواستار عالی ترین و بهترین چیزها نباشیم.این به این معنی نیست که جنس پست و بی‌کیفیت را  خریداری کنیم، ولی قرار بر این هم نیست که همیشه بهترین‌ها را داشته باشیم.. این تفکر یک تفکر فاسد و خطر ناک است که هم آثار بسیار وحشتناک دنیایی (چه در مسائل اقتصادی و چه در مسائل اخلاقی) وهم آثار مخرب آخرتی بسیاری خواهد داشت و عذاب‌های زیادی را برای آخرت ذخیره خواهد کرد.

 " آیا ما هم از نگاه خدا، در دسته مسرفین قرار داریم؟"

 فرد مسرف به فراخور شأن خود خرید نمی کند؛ به عنوان مثال خرید اتومبیلی که فرد توانایی خرید آن را ندارد

و باید برای خرید آن زیر قرض برود و این کار در فراخور حال او نیست و با دخل او سازگاری ندارد و این

مسأله خود شامل اسراف می شود.

چیزی که در شأن انسان نیست و خود را بزحمت می اندازد تا آن را تهیه کند از مصادیق اسراف بوده و حرام است.. و نیز گناه کبیره محسوب می شود، که خطرات دنیایی و آخرتی بسیاری بدنبال دارد.

تدبیر داشتن در مسائل اقتصادی، به میزان فقر و ثروت انسان‌ها نیست، بلکه به عقل و تقوا و ایمان فرد بستگی دارد. این که فرد چقدر قیمت خودش را شناخته و فهمیده باشد که قیمت او مربوط به ابزار و وسایل بیرونی نیست، بلکه قیمت و شأن و شرف انسان با خود او و در ذات اوست.

چه بسیار افرادی که ثروتمند هستند ولی حسن تدبیر را رعایت می کنند، اصلاً به سمت افراط و تفریط نمی‌روند، بسیار خوب و با آسایش زندگی می‌کنند و خداوند هم به آنان برکت می‌دهد. این افراد دیگران را هم شریک آسایش و راحتی خود قرار می دهند.

دیگر نشانه شخص مسرف این است که چیزهایی را می‌خورد که در شأن او نیست. به عنوان مثال رفتن به رستورانی که قیمت غذاهای آن با پول موجود در جیب فرد هیچ سنخیتی ندارد و این در شأن فرد نیست که به چنین جاهایی برود.

حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:«أِنَّ أِعْطاءَ الْمالِ فى‌ غَیْرِ حَقِّهِ تَبْذیرٌ وَ اسْرافٌ؛ اعطای مال در غیر حقش (جایی که سزاوار نیست پول خرج شود) را تبذیر و اسراف گویند.

تبذیر در لغت به معنای حبس کردن پول است اما اسراف و تبذیر تفاوت های  دارند؛ اسراف یعنی فرد پولش را در جایی خرج کند که در فراخور حال و شأن او نباشد. تبذیر نیز به این معناست که فرد در جایی پولش را هزینه کند که فایده ای برایش ندارد.

به عنوان مثال قلمدانی که برای آن هزینه شده و بر روی میز اکثر مدیران وجود دارد و اصلاً از آن استفاده نمی‌شود و در مثالی دیگر خریدن دسته گل‌های بزرگ در مراسم و مجالس عزاداری که هیچ نفعی برای شخص متوفی و خانواده او ندارد.

اسراف در خوردنیها و نوشیدنی ها

در ادامه بحث در مورد شناختن فرد مسرف به حدیثی از امیر مومنان حضرت علی (علیه السلام) اشاره می‌کنیم که می‌فرمایند: «بر شما باد که التزام داشته باشید به میانه روی در غذا  (چه خوردن و چه خوراندن ) که سبب می شود از اسراف دور شوید».

مقصود امیرالمؤمنین از دور شدن از اسراف، دور شدن از جهنم و عذاب‌های دنیا و آخرت می‌باشد.

به عنوان مثال اسراف‌های زیادی که در جشن‌ها و مهمانی‌ها صورت می‌گیرد؛ به خصوص در ماه مبارک رمضان که این اسراف‌ها خیلی بیشتر و چشمگیرتر از مواقع دیگر است، در صورتی که هدف واقعی از  روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان این است که انسان تمرین کند که در این ماه به حیوانیت وجود خود غلبه کند و بخش حیوانی وجود خود را تمرین دهد؛  زیرا گاهی هر چه که بخواهد در دسترسش قرار نخواهد گرفت اما متأسفانه در ماه رمضان به این مسئله توجه نمی‌شود و توجه ما بیشتر  به سفره های رنگین سحر و افطار معطوف می‌گردد.

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «فِی الوُضوءِ إسرافٌ و فی كُلِّ شَى ءٍ إسرافٌ؛ در وضو نیز  میشود اسراف کرد ودر هر چیز دیگری...»

فقها و بزرگان دین ما برای وضو و غسل حد و مقدار تعیین کرده اند: برای وضو ۷۵۰ گرم آب کافی است و برای غسل نیز ۳ لیتر آب کفایت می کند.

اسراف آب از گناهان کبیره است

با توجه به این حدیث گرانقدر به اهمیت اسراف و زیاده روی در اسلام پی می بریم که در دین‌مان برای کوچکترین چیزها اندازه و مقدار تعیین شده تا خدای ناکرده اسرافی صورت نگیرد .

در مسائل معنوی و عاطفی هم ممکن است که زیاده روی و اسراف صورت گیرد که در آینده به آن خواهیم پرداخت.

اگر ما در زندگی خود مراقبت کنیم که این زیاده رویها  صورت نگیرد، و اعتدال رعایت شود، می توان  ثروت های زیادی را هم برای خود و هم برای کشورمان به ارمغان آورد.