به اعتقاد دکتر والفیش روانشناس خانواده و نویسنده کتاب “والدین آگاه” ما داریم به سمت تربیت بچه لوس ، خودمحور و خودخواه حرکت می‌کنیم. والدین دوست دارند شخص موردعلاقه فرزندان خود باشند، بنابراین به‌جای اینکه در تربیت فرزند و تأکید بر قوانین و حدومرزها ثابت‌قدم، شفاف و قاطع باشند، به بچه ها زیادی آسان گرفته، هشدارهای خود را هزاران بار تکرار می‌کنند و سهواً به بچه‌های نسل آینده قدرت زیادی می‌دهند، تا حدی که باور می‌کنند در برابر والدین همواره حق با آن‌هاست.”

این کودک لوس نه‌تنها در دوران کودکی مشکل‌آفرین است، بلکه وقتی بزرگ می‌شود، عدم توانایی او در پیروی از قوانین، می‌تواند دردسرساز شده و نگذارد دوستان خوبی پیداکرده و از ته دل‌ شاد باشد. در ادامه توضیح می‌دهیم که لوس بودن کودک چیست، چه چیزی موجب این اتفاق می‌شود و چگونه با بچه لوس  رفتار کنیم.

چه کسی را بچه لوس صدا می‌زنند؟

طبق اعلام آکادمی اطفال امریکا “سندرم بچه لوس” را می‌توان از روی رفتارهای بیش‌ازحد خودمحورانه، رفتارهای ناپخته که از شکست والدین در مقابل اعمال قوانین متناسب با سن کودک نشئت می‌گیرد، تشخیص داد. اگر کودک بدرفتاری می‌کند، ممکن است به اقتضای سنش یا واکنش او نسبت به استرس‌های موجود در خانواده باشد. بنابراین مشکلات رفتاری کودک را همیشه نباید به لوس بودن نسبت داد.

حال از کجا بفهمید یک کودک لوس است یا نه؟ این موضوع را می‌توان از طریق برخی ویژگی‌های شخصیت کودک تشخیص داد. مثلاً کودکی که جواب نه را نمی‌پذیرد، بچه‌هایی که پرتوقع هستند، به والدین فشار می‌آورند و قشرق به راه می‌اندازند تا زمانی که یکی از والدین بالاخره خسته شده یا دلش بسوزد و به ساز او برقصد را بچه لوس می‌نامیم. چشم چرخاندن، شکوه و شکایت و مخالفت مداوم کودک از دیگر ویژگی‌های یک بچه لوس است.

جان مایر که دکتر روانشناس بالینی و متخصص کودک و نوجوان، موارد زیر را جزء ویژگی‌های یک کودک لوس می‌داند:

• بچه خودشیفته
• بی‌احترامی کودک نسبت به بزرگسالان یا دیگر بچه ها
• نافرمانی کودک در منزل یا مدرسه
• بدخلقی کودک و غوغا به پا کردن
• بی انگیزه و عدم خودکفایی کودک
• همیشه به دنبال جلب توجه دیگران است و نمی‌تواند تنها باشد
• تکرار اقدامات فریبکارانه توسط کودک
• در دوست پیدا کردن مشکل دارد

دکتر مایر توضیح می‌دهد: « یک بچه لوس معمولاً غمگین و از درون ترسو است زیرا بیشتر تحت کنترل خواسته‌های درونی خود است نه تحت کنترل والدین خود و این ترسناک است.»

چه چیزی باعث لوس شدن بچه می‌شود؟

بچه‌های لوس از اول بد نبوده‌اند و رفتارشان نتیجه نحوه تربیت اشتباه والدین آن‌هاست. بسیاری از والدین بر این باورند، چون کودک به لحاظ عاطفی شکننده است، نیازها و حقوقش بر والدین ارجحیت دارد. خیلی از والدین وقتی بچه گریه می‌کند هر چیزی که می‌خواهد برایش فراهم می‌کنند.

این نوع از سبک فرزند پروری یعنی آسان‌گیری در تربیت فرزند که در آن والدین حدومرزهایی برای کودک وضع نکرده و به‌آسانی تسلیم خواسته‌های او می‌شوند، اولین دلیل لوس شدن بچه است. اما خیلی از انواع سبک فرزند پروری است که باعث لوس شدن بچه ها می‌شود. به گفته این روانشناس کودک موارد زیر متداول‌ترین شیوه های تربیتی هستند که باعث لوس شدن کودک می‌شوند.

• کودک را در اولویت محض قرار دادن: این‌گونه والدین چنان زندگی‌شان را وقف بچه ها می‌کنند که دیگر برای خود زندگی نمی‌کنند. با دور نشدن از کودک و فراهم کردن تمام احتیاجات و خواسته‌های او در اسرع وقت، کودک را طوری بار می‌آورند که فکر می‌کند همیشه باید به او توجه شود و اوست که در مرکز توجه همه قرار دارد و همه باید دور او بگردند.
• محبت بیجا به کودک برای جبران کوتاهی در حق فرزند: خیلی از والدین این روزها در زمینه بزرگ کردن بچه‌های خود احساس گناه می‌کنند اما این مسئله وقتی تبدیل به مشکل می‌شود که ندانید چطور باید اشتباهات خود را به‌درستی جبران کنید. مثلاً بعضی از والدین که عمده وقت خود را صرف کار کردن می‌کنند، از اینکه نمی‌توانند با فرزندشان به‌اندازه کافی وقت بگذرانند احساس گناه کرده و از همین رو به لحاظ مادی او را لوس می‌کنند. فرزندان این والدین بچه‌هایی هستند که دست‌اول ترین اسباب‌بازی‌ها را دارند.
• به‌جای بچه زندگی کردن: این والدین آینده بچه را به او دیکته می‌کنند، آینده‌ای که او ممکن است برای خود آن‌طور در نظر نگرفته باشد. آن‌ها هر چیزی که برای تحقق این آینده لازم است را در اختیار کودک قرار می‌دهند. این والدین ممکن است به لحاظ مادی هم بچه ها را لوس کرده و چیزهایی که خود در کودکی از آن محروم بودند را به‌طور افراطی برای بچه فراهم کنند.
• فوراً تسلیم خواسته‌های کودک شدن: بچه ها معمولاً این‌طور هستند که وقتی یک‌چیزی را می‌خواهند، آن را فوری و همان وقت می‌خواهند! اما این بدان معنا نیست که والدین باید با این شیوه تفکر کودک راه بیایند.

چطور کودک را لوس تربیت نکنیم؟

 صادقانه بگوییم، فراهم نکردن چیزی که کودک می‌خواهد کار دشواری است زیرا هیچ‌کس نمی‌خواهد شاهد اشک کودک خود بوده یا مدام صدای گریه و زاری بچه را تحمل کند. تمام والدین دلشان می‌خواهد فرزندشان آن‌ها را دوست داشته باشند. اما والدین باید متوجه باشند که بچه ها گاهی از دستشان عصبانی می‌شوند، مخصوصاً وقتی‌که برخلاف خواسته‌های کودک رفتار کنیم. این رفتار طبیعی است چراکه کودک قصد دارد خود را به شکل فردی مستقل نشان دهد یعنی خواسته‌ها و علایق مخصوص به خود را دارد. اما نگذارید این واکنش کودک موجب تضعیف قوانین خانوادگی شود.

شاید این مطلب هم برای شما مفید باشد: راههای تربیت کودک مستقل

چگونه با بچه لوس برخورد کنیم؟

در این بخش راهکارهایی برای رفتار با کودک لوس به شما توصیه می‌کنیم:

• به خواسته‌های کودک توجه کنید اما موضع خودتان را حفظ کنید: حرف زدن در مورد شرایط پیش‌آمده، به کودک این حس را می‌دهد که حرف و نظرش مهم است و شنیده می‌شود. اما بعدازاینکه به حرف‌هایش گوش کردید و اعلام کردید که متوجه عصبانیت او هستید، مهم است که بر سر قوانین خود مانده و مطمئن شوید که کودک احساس مسئولیت پذیری می‌کند. مثلاً ممکن است کودک گلایه کند، تمام دوستانش گوشی هوشمند دارند اما او ندارد. شما می‌توانید به حرف‌هایش گوش داده و سپس بگویید: “متوجهم که ناراحتی، اما در خانواده ما بعد از دوران دبستان می‌توانی گوشی هوشمند داشته باشی.”
• از اینکه بگذارید کودک شکست بخورد نترسید: شاهد ناامیدی کودک تان بودن سخت است، اما درک نحوه مدیریت شکست و داشتن صبر و پشتکار در دشواری‌ها، درس مهمی است که فرزندتان باید از کودکی بیاموزد. بگذارید فرزندتان اشتباه کند، چه باختن در بازی فکری باشد که با هم انجام می‌دهید چه شکست خوردن در کار جدیدی که امتحان می‌کند، بگذارید کودک گاهی با شکست دست‌وپنجه نرم کند تا بعداً نتیجه آن را در زندگی‌اش ببیند.
• زیادی از کودک تعریف نکنید: در مطالعه در سال ۲۰۱۵ مشخص شد، کودکانی که والدینشان زیادی به آن‌ها بها می‌دهند ـ مثلاً به خاطر استعدادی که ندارند از آن‌ها تعریف می‌کنند ـ به‌احتمال بیشتری در آینده رفتارهای خود شیفتگی از خود نشان می‌دهند. مهم است که مشوق کودکان بوده و آن‌ها را در عشق و محبت تان غرق کنید، اما تحقیقات نشان می‌دهد، بچه ها ممکن است دیدی که والدینشان نسبت به آن‌ها دارند را کاملاً جدی گرفته و درنتیجه رفتارهای لوس از خود نشان بدهند. به‌جای تشویق کودک به خاطر چیزی که واقعاً در آن خوب نیست، مشوق تلاش‌های او باشید. مثلاً :«بهت افتخار می‌کنم که انقدر داری واسه این پروژه مدرسه زحمت می‌کشی.»
• قوانینی که به آن‌ها پای بند می‌مانید وضع کنید: وقتی به کودک اجازه می‌دهید مدام قوانین شمارا نادیده بگیرد، فقط او را ترغیب می کنید تا به بدرفتاری اش ادامه دهد. حتی اگر به حدومرزهای ساده‌ای هم شده، چند قانون خانوادگی وضع کرده و به آن‌ها پای بند باشید. اگر احترام کودک را به دست آورده و به او احترام بگذارید، می‌بینید که کودک هم به شما علاقه و محبت نشان خواهد داد.