فرهنگ مناظره

مناظره به معنای تبادل نظر کردن با یکدیگر و فکر کردن در حقیقت و ماهیت موضوعی و یا به عبارتی بحث و گفت‌وگو کردن با یکدیگر است.

انتخابات سیزدهمین ریاست‌جمهوری متأثر از ابزارها و روش‌های نوین، شاهد فضای تبلیغاتی متفاوت از دوره‌های پیشین خواهد بود، شرایطی که بررسی آن نیاز به مطالعات دقیق‌تر رسانه‌ای و جامعه شناسانه دارد.

اگرچه پخش مناظره زنده و پربیننده در بسیاری از کشورها که سابقه دموکراسی در آنها طولانی‌تر است، هنوز محقق نشده است، اما کشور ما در کنار معدودی از کشورها برای چهارمین بار این برنامه را طراحی و پیاده خواهد کرد. کاربردی کردن این ابزار رسانه‌ایی و تبلیغی، نقطه عطفی در تبلیغات کاندیداها در سیما خواهد بود که در ریزش آراء برخی کاندیداها و همچنین جلب و رویش آرای آنان تأثیر بسیار بالایی دارد.

سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی برنامه‌های انتخاباتی خود را از زمستان سال 1387 آغاز کرد. به تدریج روند برنامه‌ها متنوع شد و اوج آن برگزاری مناظره‌های انتخابات بود. اقدامی ابتکاری که نقشی بی‌بدیل در تحقق مشارکت 85 درصد مردم ایران داشت، که مورد تحسین همگان و به طور ویژه رهبر معظم انقلاب اسلامی قرار گرفت. بدون اغراق می‌توان گفت، در این دوره پربیننده‌ترین، بهترین و تأثیرگذارترین برنامه صدا و سیما برای اولین بار مناظره‌های تلویزیونی بود.

تلویزیون صرفا یک ابزار برای ارتباط جمعی و جزئی از قدرت نیست، بلکه خودش عین قدرت است؛ بقولی «خودش عین ماجراست، نه بخشی از آن». همین کافیست تا بدون نیاز به انتظار برای برگزاری انتخابات 28 خرداد 1400 رسانه و در سطح وسیع تلویزیون را فاتح این نوع تبلیغات در شرایط محیطی کرونا ویروس بدانیم.

اما آنچه که بسیار مهم است فرهنگ مناظره هست.

در فرهنگ دینی تضاد فکر و اندیشه از ویژگی‌های برجسته فرهنگی، اجتماعی و سیاسی عصر ائمه اطهار(ع) بود، چنانکه مسلمانان بالاترین مدارج علمی و تمدنی را در این دوره طی کردند و علوم مختلفی هم در همین راستا رشد کرد و دانشمندان بزرگ و پیشوایان ادیان و صاحبان افکار و آرای مختلف به حکم اینکه مرزها برداشته شده و کشورها در گستره قلمرو اسلام درآمده است.

لذا مناظره سرمشقی مهم و جامع برای امروز و فردای جامعه اسلامی ما خواهد بود و یکی از اساسی‌ترین روش‌های جمعی انسان‌ها برای تفهیم و تفاهم بر سر مسائل مهم و کلیدی به ویژه انتخابات خواهد بود.

در جامعه دینی ما نظام سیاسی برگرفته از متن دین با مردم‌سالاری دینی بهترین فرصت را برای افراد جهت ارائه برنامه‌های خود فراهم کرده است تا با شیوه‌های مطلوب و مؤثر بتوانند اندیشه و برنامه‌های خود را با الگوگیری و سرمشق از فرهنگ دینی بتوانند برای اقناع با مخاطبان در یک زورآزمایی اندیشه‌ای و برنامه‌ای با استدلال‌های حقیقت‌پندار بر دیگر مدعیان اثبات می‌کنند.

لذا برای این مهم نکات فرهنگ دینی که باید در مناظره‌ها رعایت شود عبارتند از:

1‌ـ رعایت آداب مناظره

در مناظره باید حقیقت را بیان کرد و عالمانه برنامه خود را با منطق همرا با نیک‌گویی و نرمی و مدارا و راعایت احترام و تکریم دیگران در کنار آن با بصیرت عمل کرد و تقلیدستیزی و مبارزه با تعصب را فراموش نکرد.

2ـ اخلاق‌مداری

یکی از کارکردهای اصلی دین اسلام، کارکرد اخلاقی آن است، و رعایت اصول و موازین اخلاقی در این مکتب، دارای جایگاهی رفیع و والا می‌باشد، به گونه‌ای که اخلاق جزء لاینفک و جدایی‌ناپذیر دین محسوب می‌شود.

رعایت اخلاق اسلامی از جلوه‌های فضائل مناظره‌گر می‌باشد و این فضیلت‌ها باید در کاندیداهای ریاست‌جمهوری بارزتر باشند تا برای مردم و جوانان و سایر نخبگان الگویی کارآمد مبدل گردند و این روحیه اخلاق‌مداری در کالبد جامعه سرایت کند و روح سلامت نفس و صلابت در آن دمیده شود.

3ـ رعایت انصاف

مناظره‌گر باید همواره در مناظره‌های خویش به بیان برنامه‌های خویش اهمیت دهد و برنامه‌های خود رابیان کنند و شایستگی‌های خود را با بیان نقاط قوت اندیشه‌ای و برنامه‌های خود اثبات کنند نه اینکه با تخریب و ترور شخصیت دیگرا را محمل جمع‌آوری رأی مردم درون سبد خود فرض کند.

مناظره‌ها نباید جنبه‌ احساساتى و عصبى پيدا کند و جنبه‌ تخريبى غلبه پيدا کند و سياه‌نمائى وضع موجود به شكل افراطى در اين مناظره‌ها شکل نگیرد و سياه‌نمائى دوره‌هاى گذشته هم در اين مناظره‌ها اتفاق نیفتد.

4ـ داشتن علم و تقوای الهی

داشتن علم و تقوا دو ویژگی اساسی برای درخشیدن در مناظره‌ها می‌باشد علم در اینجا به معنا شناخت دقیق و عمیق مسائل مختلف کشور و شناخت دقیق رو‌ش‌های مناظره در کنار رعایت تقوای الهی جهت رعایت حد و حدود لازم بیان مسائل نسبت به طرف مقابل و یا مسائل مهم و استراتژیک کشور با رویکرد جدی نسبت به دشمنان و دوستان انقلاب اسلامی.

5ـ شناخت فنون مناظره

مناظره‌های انتخاباتی از اساسی‌‌ترین برنامه‌های رسانه‌ای کاندیداها با رویکردی برهانی و استدلالی برای تفهیم و تفاهم مخاطبان می‌توان بیان کرد برخی از فنون مناظر از قدرت اقناعی بالایی برخوردارند.

برنامه‌ها و مواضع خود را بدون ابهام، بدون پيچيده‌گوئى، به طور شفاف در مقابل چشم مردم قرار دهند تا مردم بتواند قضاوت كنند چون رأى مردم ناشى از همين دقت‌ها و تأملات خواهد بود.