درس بيست و ششم
قرآن و امامت حضرت علي عليه السلام
آيه ولايت:
انما وليکم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوه و يوتو الزکات و هم راکعون ولي و رهبر شما تنها خداست و پيامبرش و آنها که ايمان آورده و نماز بر پا مي دارند و در حال رکوع زکات مي پردازند. 1
خداوند در اين آيه با توجه به کلمه انما که براي انحصار است ولي و سرپرست مسلمانان را در سه مورد خلاصه مي کند (خدا، پيامبر، کسانيکه ايمان آورده و نماز را به پا داشته و در حال رکوع زکات مي پردازند).
شان نزول آيه: از خود آيه ولايت و رهبري خدا و رسولش معلوم است اما قسمت سوم (و الذين آمنوا) از طريق شيعه و سني احاديث بسياري وارد شده که آيه در شان حضرت علي عليه السلام در حاليکه در رکوع انگشتري به سائل داد نازل شد.
شيعه در اين مورد اتفاق نظر دارد و از اهل سنت: فخر رازي در تفسير کبير زمخشري در کشاف، ثعلبي در الکشف و البيان نيشابوري و بيضاوي و بيهقي و نظيري و کلبي در تفاسيرشان، طبري در خصايص خوارزمي در مناقب، احمد بن حنبل در مسند و ... تا جائيکه تفتازاني و قوشچي ادعاي اتفاق مفسرين را کرده اند (در غايه المرام 24 حديث در اين باره از طريق اهل سنت نقل شده براي اطلاع بيشتر به جلد دوم االغدير و کتاب المراجعات مراجعه شود).
اين مساله بقدري شايع و معروف بوده و هست که حسان بن ثابت (شاعر معروف عصر پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم) مضمون جريان را در اشعار خود سروده و خطاب به علي عليه السلام مي گويد:
فانت الذي اعطيت اذکنت راکعا زکاتا فدتک النفس يا خير راکع
فانزل فيک الله خير ولايه و بينها في محکمات الشرايع
يا علي تو بودي که در حال رکوع زکات بخشيدي جان فداي تو اي بهترين رکوع کنندگان و خداوند بهترين ولايت را درباره تو نازل کرده و در قرآن بيان نمود.
بنابراين: امير المومنين عليه السلام ولايت کليه بر جميع طبقات مومنين دارد و به حکم عقل چنين کسي نمي شود تابع امر ابوبکر و عمر و عثمان باشد بلکه اگر آنها جزء مومنين بودند بايد تحت امر امير المومنين عليه السلام مي بودند.
دو اشکال و جواب آنها
بعضي از اهل تسنن گفته اند ولي به معناي دوست و ياور است نه اولي به تصرف و صاحب اختيار.
جواب: اولا اين سخن خلاف ظاهر و خلاف نص آيه است، به علاوه لفظ ولي به حسب وضع لعوي و استعمال عرفي در ولايت و صاحب اختيار بودن است و معاني ديگر محتاج به قرينه است چنانچه لفظ اولي در آيه شريفه: النبي اولي بالمومنين من انفسهم و مولي، در حديث غدير: من کنت مولاه هم صريح در معناي ولايت است.
ثانيا: در آيه ولايت کلمه انما براي حصر است و دوستي و ياوري منحصر به خدا و رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم و علي عليه السلام نمي باشد بلکه جميع مومنين با يکديگر دوست هستند چنانچه خداوند مي فرمايد و المومنين و المومنات بعضهم اولياء بعض. 2
بنابراين چونکه صفت دوستي و ياري منحصر به خدا و رسولش و علي عليه السلام نيست و اين صفت براي همه مومنين است و با توجه به اينکه آيه: انما و ليکم الله براي حکمي انحصاري است پس حتما به معناي ولايت و رهبري است.
بعضي از متعصبان از اهل سنت ايراد کرده اند که علي عليه السلام با آن توجه خاصي که در حال نماز داشت و حتي تير را از پايش در آوردند و متوجه نشد چگونه ممکن است صداي سائلي را شنيده و به او توجه پيدا کند؟
جواب: علي عليه السلام در حال نماز کاملا متوجه خداست و از خودش و امور مادي که با روح عبادت سازگار نيست بر کنار بوده است ولي شنيدن صداي فقير و کمک کردن به او توجه به خويشتن نيست بلکه عين توجه به خداست و به تعبير ديگر کار حضرت، عبادت در ضمن عبادت است.
بعلاوه غرق شدن در توجه به خداوند اين نيست که اختيار خود را از دست بدهد و يا بي احساس شود بلکه با اراده خويش توجه خود را از آنچه در راه خدا و براي خدا نيست بر مي گيرد اينجا نماز عبادت و زکات هم عبادت است و هر دو در مسير رضا خداست بنابراين توجه حضرت علي عليه السلام صرفا براي خدا بوده است و دليلش نزول آيه مي باشد که به تواتر ثابت است.
آيه اطاعت از اولو الامر
يا ايها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولي الامر منکم اي کسانيکه ايمان آورديد خدا و رسول او و صاحبان امر خودتان را اطاعت کنيد 3 در اين آيه اطاعت از صاحبان امر بدون هيچ قيد و شرط در کنار اطاعت خدا و رسول قرار گرفته و واجب شمرده است.
جماعت شيعه اتفاق نظر دارند که منظور او اولو الامر امامان معصوم عليهم السلام مي باشند و از اهل تسنن هم رواياتي نقل شده که منظور امامان معصومند، (ابوحيان اندلسي مغربي مفسر مشهور در تفسير بحر المحيط و ابوبکر مومن شيرازي در رساله اعتقادي خويش و سليمان قندوزي در کتاب ينابيع الموده، نمونه اي از اين روايات را ذکر کرده اند)، در تفاسير شيعه هم مي توانيد ذيل آيه شريفه به تفسيرهاي برهان، نور الثقلين، تفسير عياشي و کتاب غايه المرام و کتب متعدد ديگر مراجعه کنيد در اينجا به بعضي از آن احاديث اشاره مي کنيم.
جابر بن عبد الله انصاري از پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم سوال مي کند اولو الامر که ماموريم از آنها اطاعت کنيم چه حساني هستند؟ حضرت فرمودند خلفا و متصديان امر بعد از من، اول آنها برادرم علي است بعد از او حسن و حسين عليه السلام سپس علي بن الحسين آنگاه محمد باقر (تو او را درک مي کني اي جابر وقتي که ملاقاتش نمودي سلام مرا به او برسان) بعد از او جعفر صادق بعد از او موسي کاظم بعد از او علي الرضا بعد از او محمد جواد بعد از او علي هادي بعد از او حسن عسگري بعد از او قائم منتظر مهدي عليه السلام بعد از من امام و پيشوا خواهند بود. 4
حديث مذکور يا ذيل بيشتر درباره امام زمان عليه السلام در جلد اول تفسير نور الثقلين صفحه 499 آمده است.
عن ابي جعفر عليه السلام: اوصي رسول الله الي علي و الحسن و الحسين عليهم السلام ثم قال في قول الله عزوجل يا ايها الذين آمنوا اطيعوا الله و اطيعوا الرسول و اولي الامر منکم قال: الائمه من ولد علي و فاطمه الي ان يقوم الساعه از امام باقر عليه السلام نقل شده که فرمود: وصيت کرد رسول خدا صلي الله عليه و آله و سلم (براي امامت) به علي و حسن و حسين عليها السلام سپس اشاره به قول خداي عزوجل: يا ايها الذين آمنوا .... کرده و فرمود: امامان از فرزندان علي و فاطمه هستند تا قيامت بر پا شود. 5
بنابر اين آيه اطاعت اولي الامر از چند جهت بر امامت علي عليه السلام و يازده فرزندش دلالت مي کند.
1 ـ اطاعت از اولو الامر مقرون به اطاعت خدا و رسول خدا مي باشد و چون اطاعت بطور مطلق واجب است بايد آنها را بشناسيم.
2 ـ همانگونه که خداوند اطاعت رسول را واجب کرده و شخص رسول را معين کرده است، وقتي به اطاعت اولو الامر امر مي کند بايد آنها را معين کند و گرنه تکليف ما لا يطاق مي شود (يعني اطاعت از شخصي که نمي شناسيم ممکن نيست).
3 ـ روايات متعدد شان نزول آيه (اولي الامر) را علي و يازده فرزندش معين کرده است.
آيه انذار و حديث يوم الدار و امامت علي عليه السلام
حديث يوم الدار: پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم سال سوم بعثت مامور شد که دعوت خود را در مورد اسلام، علني سازد و انذر عشيرتک الاقربين بستگان نزديک خود را انذار کن. 6
به دنبال اين ماموريت پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم بستگانش را به خانه ابوطالب دعوت کرد بعد از طرف غذا چنين فرمود: اي فرزندان عبدالمطلب به خدا قسم هيچ کس را در عرب نمي شناسم که براي قومش چيزي بهتر از آنچه من آورده ام آورده باشد من خير دنيا و آخرت را براي شما آورد هام و خداوند به من دستور داده است که شما را به توحيد و يگانگي وي و رسالت خودم دعوت کنم، کداميک از شما مرا ياري خواهيد کرد تا برادر من و وصي و جانشين من باشيد هيچ کس تمايلي به اين امر نشان نداد مگر علي عليه السلام که برخاست و عرض کرد يا رسول الله من در اين راه يار و ياور تو هستم، تا سه مرتبه پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم اين جملات را تکرار کرد و کسي جز علي عليه السلام پاسخ نداد در اين موقع پيغمبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم دست بر گردن علي عليه السلام گذاشت و فرمود: ان هذا اخي و وصيي و خليفتي فيکم فاسمعوا له و اطيعوه بدرستيکه اين علي برادر و وصي و جانشين من در ميان شماست سخن او را بشنويد و فرمانش را اطاعت کنيد.
اين حديث را بسياري از دانشمندان اهل سنت مانند: ابن ابي جرير، ابو نعيم، بيهقي، ثعلبي، ابن اثير، طبي و ديگران نقل کرده اند براي آگاهي بيشتر به کتاب المراجعات صفحه 130 به بعد و احقاق الحق جلد 4 صفحه 62 به بعد مراجعه شود اين حديث هم به صراحت ولايت و امامت علي عليه السلام را ثابت مي کند.
تمرين:
1 ـ چگونه به آيه ولايت: انما وليکم الله... براي امامت حضرت علي عليه السلام استدلال ميکنيد؟
2 ـ ولي در آيه انما وليکم به چه معنايي است و دليلش چيست؟
3 ـ وجه دلالت آيه: اطاعت اولو الامر را بيان کنيد؟
4 ـ چگونه به آيه انذار و حديث يوم الدار براي امامت علي عليه السلام استدلال مي شود؟



1 ـ سوره مائده، آيه 60.
2 ـ سوره بقره، آيه 258.
3 ـ سوره نساء، آيه 62.
4 ـ اثبات الهداه، جلد 3، صفحه 123.
5 ـ تفسير نور الثقلين، جلد اول، صفحه 505 و دلائل الامامه، صفحه 231.
6 ـ سوره حجر، آيه 94.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: