حضور در فضای مجازی و استفاده از خدمات مختلف در اینترنت ایجاب می‌کند تا خود و خانواده را در برابر تهدیدات متعدد حریم خصوصی ایمن کنیم و با رعایت اصول پیشگیرانه، هکرها و سارقین اطلاعات را ناکام بگذاریم. رعایت این نکات و راهکارها زمینه‌ساز حفظ حریم خصوصی در فضای مجازی خواهد بود. در ادامه پس از تعریف حریم خصوصی و انواع آن، اقدامات اساسی برای حفاظت از اطلاعات و منابع رایانه‌ای در برابر هکرها و اصول استفاده ایمن از اینترنت را بیان می‌کنیم.
حریم خصوصی چیست؟
تاریخ بشر در سال‌های گذشته از طریق توسعه سریع شبکه‌های رایانه‌ای به هم پیوسته در جهان دستخوش تحولی عظیم شده است. یکی از نتایج این تحول ایجاد امکان دستیابی ساده، سریع و ارزان افراد در هر نقطه از دنیا به اطلاعات گوناگون است. این تحول بزرگ، جهان را به یک دهکده کوچک تبدیل کرده که می‌توان آخرین اطلاعات علمی، سیاسی، صنعتی و ... را در آن پیدا کرد. اما در عین حال عدم استفاده صحیح از این پدیده ‌پیامد‌های نامطلوبی به دنبال داشته که یکی از آن‌ها نقض حریم شخصی است.
حق انسان بر داشتن حریم شخصی یکی از حقوق اولیه و بنیادین او به شمار می‌رود. به طوری که برای برخورداری از چنین حقی نیاز به هیچ دلیل و توجیهی نیست. بدون تردید تجاوز به حریم خصوصی یک فرد به شرافت، حیثیت و استقلال فردی انسان لطمه وارد می‌کند. حریم شخصی یا حریم خصوصی یعنی یک فرد یا گروه بتواند خود و یا اطلاعات مربوط به خود را مجزا کند و در نتیجه بتواند خود و یا اطلاعاتش را با انتخاب خویش در برابر دیگران آشکار کند. مرزها و محتوای آنچه خصوصی قلداد می‌شود در میان فرهنگ‌ها و اشخاص متفاوت است، اما موضوع اصلی آنها مشترک است. حریم خصوصی گاه مربوط به ناشناس بودن، یعنی تمایل به گمنامی یا دور ماندن از عرصه عمومی است.
بی‌توجهی به حریم خصوصی عامل برای بروز جرایم سایبری
خانمی به پلیس فتا سبزوار مراجعه کرده و چنین گفته است؛ «فرد ناشناسى در یکی از شبكه‌های اجتماعى مبادرت به انتشار تصاوير خصوصى دخترم نموده و حتى اين عکس‌ها را براى شوهرش نيز ارسال و قصد برهم زدن زندگى مشترک‌شان را دارد و به همين دليل آرامش و آسايش روحى و روانى را از بنده و خانواده‌ام سلب نموده است». و یا اینکه در استان هرمزگان بسیاری از دختران جوان طعمه پسری گردیدند که با تهیه عکس‌های شخصی و خصوصی از دختران جوان و یا نوجوان آن‌ها را تهدید کرده که یا تسلیم روابط نامشروع شوند و یا عکس‌هایشان در فضای مجازی منتشر می‌شود.
اینها تنها بخشی از اخبار در خصوص عدم رعایت حریم شخصی در فضای مجازی است. روزانه جرائم زیادی از این دست توسط افراد به پلیس فتا اطلاع داده می‌شود و پلیس فتا نیز با کشف پرونده، عاملین آن را شناسایی و دستگیر می‌نماید.
حریم خصوصی در کجا نقض می‌شود؟
محافظت از حریم خصوصی به شناخت مناسب ما از بسترهای نقض حریم شخصی وابستگی مستقیم دارد. ما با شناخت علل نقض حریم خصوصی می‌توانیم از آنها پرهیز کنیم و از مشکلات و آسیب‌های بعدی پیشگیری نماییم. به طور کلی دلایل نقض حریم خصوصی کاربران عبارتند از:
-عدم اطلاع کافی کاربران و خانواده‌ها از فضای مجازی
-وجود هکرها و کاربران سوء‌استفاده‌گر؛ ناقضانی با انگیزه‌های مختلف
-گمنامی کاربران در فضای مجازی
-آنلاین بودن مداوم کاربران در فضای مجازی
-در اختیار قرار داشتن اطلاعات شخصی اکثر کاربران توسط چند شرکت بزرگ
-کسب درآمد شرکت‌ها از حریم خصوصی افراد
همانطور که در دو بند اول اشاره گردید مهمترین عامل نقض حریم شخصی در فضای مجازی اول قربانیان نقض حریم شخصی و دوم ناقضین حریم شخصی می‌باشند. بسیاری از بزه‌دیدگان نقض حریم شخصی و خصوصی، استعدادی قابل توجه برای قربانی شدن دارند و به راحتی طعمه بزهکاران سایبری می‌شوند. برخی کلاهبرداری‌های فضای مجازی ناشی از کسب اطلاعات به روش‌های بسیار ساده و سوء‌استفاده از عکس‌ها و اسرار شخصی نمونه‌هایی از این موضوع است. از سوی دیگر ضعف شخصیتی، فقدان اطلاعات کافی در رابطه با محیط مجازی و عدم دقت در محافظت از داده‌ها و ... مواردی است که قربانی بزه سایبری را در قربانی شدنش مساعدت می‌کند.

تهیه‌شده در گروه محتوایی درسا- علی‌محمد رجبی