ذکر مبارک - درس پنجم(سوره بقره آیات 25 تا 29)

بسم الله‌ الرحمن الرحیم

واژگان
1ـ لا یَستَحیِی: شرم ندارد، ملاحظه‎ای ندارد.
2ـ الفاسِقین: نافرمانان. «فِسق» در لغت به معناى «خارج شدن هسته از درون خرما» است و به همین جهت، به كسانى كه از مسیر بندگى خداوند بیرون می روند، «فاسِق» اطلاق می‌شود.
3ـ یَنقُضُونَ (نَقض: شكستن): می‎شکنند.
4ـ میثاق (مصدر میمى از ماده وَثق): محكم كردن یا محكم شدن.به معنای پیمانى كه با سوگند و عهد تأكید شده باشد، نیز می‎آید.
5ـ فَسَوَّاهُنَّ («تَسوِیَة»: برابر كردن، مرتب گردانیدن): پس آن ها را مرتب نمود. در لغت به معناى تسلط، احاطه ی كامل و قدرت بر خلقت و تدبیر است.

نکات تفسیری
آیه 25
1/25ـ رابطه‌ی ایمان و عمل صالح:
ایمان و عمل صالح در بسیاری از آیات قرآن، به عنوان دو بال مهم در رسیدن به سعادت اخروی در كنار هم مطرح ‎شده‌اند. این نکته نشان‌گر آن است که این دو ارزش‎ ـ که یکی مربوط به اعتقاد و دیگری مربوط به عمل می‌باشد‎ ـ در یکدیگر تأثیر مستقیم دارند؛ به گونه‌ای که ایمان عمیق موجب فزونی عمل صالح و انجام اعمال صالح، سبب افزایش ایمان و گشوده‌شدن درهای بیشتری از حقیقت می‌گردد.
2/25ـ مراد از عبارت (هَذَا الَّذِى رُزِقنَا مِن قَبل):‎
مؤمنان صالح هرگاه در بهشت نعمتى بیابند مى‌گویند: این رزق را پیش از این نیز دریافت كرده ایم و مراد آنان توفیق ایمان و عمل صالح است كه در دنیا بهره ی آنان شده بود و اكنون به صورت نعمت هاى بهشتى مجسّم و ظاهر شده است.

آیه 26
1/26ـ خداوند از مثال‌های گوناگون ابایی ندارد:
الف) پنجاه مثل در قرآن: در قرآن حدود پنجاه مَثَل ذکر شده و خداوند گاهى به حیوانات و حشرات كوچكى مانند مگس (حج/73) و عنكبوت (عنکبوت/41) مثال زده است.
ب) ایراد مشرکان: وقتی برخی از این آیات نازل شد، جمعی از مشرکان این مطلب را مایه ی ضعف قرآن دانسته و گفتند:
«چرا در یک وحی آسمانی سخن از عنکبوت و مگس به میان آمده است؟!»
خداوند نیز در جواب آنان این آیات را نازل نمود و این چنین پاسخ داد که:
خداوند از بیان چنین مثال‌هایی ابایی ندارد؛ زیرا:
اول: هدف وی از مثال زدن به چیزهای گوناگون، فهماندن حقایق و نزدیک‌‌ کردن مفاهیم سخت هدایتی به فکر و ذهن افراد است.
دوم: در خلقت همین موجودات به ظاهر ناچیز، اسرار و شگفتی‌های فراوانی نهفته است.
ج) چرا به پشه مثال زد: امام صادق علیه‌السلام در این باره می‎فرماید:
«خداوند به پشه مثال زد؛ زیرا به رغم کوچکی جثه‎اش، در آن علاوه بر تمام اعضاء و جوارحی که در فیل آفریده، دو عضو دیگر (شاخک‎ها و بال‎ها) را نیز آفریده است پس خدا خواست كه بدين‏وسيله مؤمنين را، به لطافت خلقت و شگفتى آفرينش آگاه سازد».
2/26ـ اِضلال (گمراه نمودن) و هدایت، دو گونه است:
عده‌ای از بهانه‌جویان این آیه را دلیلی بر عقیده‌ی جبر (نفی اختیار و آزادی انسان‌ها در انتخاب راه خوب و بد) دانسته‌اند؛ زیرا در آن خداوند می‌فرماید: «هر کسی را که بخواهد هدایت می‌کند و هر کسی را نیز بخواهد گمراه می‌سازد.» ولی باید توجه داشت که اِضلال (گمراه نمودن) و هدایت، دو گونه است:

1‎ـ هدایت و اِضلال ابتدایی: خداى تعالى بشر را، هم از طريق فطرت و هم به‌ وسيله دعوت انبياء هدايت كرده و راه را يادشان داده است پس هدایت ابتدایی داریم اما اضلال ابتدایی نداریم و این همان عقیده‌ی جبر است که باطل می باشد و در شأن خدا نیست، زیرا همه هدايت ابتدايى دارند، و آن كسى كه خدا مى‏خواهد گمراهش كند كسى است كه خودش راه ضلالت يعنى معصيت را پيموده و پشيمان هم نمى‏شود و آن كس كه خدا هدايتش كرده كسى است كه هدايت فطرى خود را از دست نداده و بر آن اساس مشى مى‏كند يا همواره در طاعت است‏.

2ـ هدایت و اضلال مجازاتی: هدایت در این معنا، فراهم آوردن زمینه‌های بیشتر سعادت برای مؤمنان است كه ما نام آن را توفیق مى‎گذاریم. اضلال نیز، از بین بردن زمینه‎هاى هدایت برای کافران است؛ البته بدون این‌كه جنبه‌ی اجبارى به خود بگیرد؛ بلکه به این معنا که خداوند توفیق هدایت را از کسانی که با اراده‌ی خودشان راه فسق و فجور را انتخاب کرده‎اند، سلب کرده و زمینه‌ی فرورفتن بیشتر آنان در گمراهی را فراهم می‌کند. و از آن‌جا که این امر نتیجه ی مستقیم اعمال خود انسان‌هاست، با اختیار و آزادی آن‌ها کاملاً سازگار است.

آیه 27
1/27ـ فاسقان چه کسانی هستند؟
این آیه ما را در شناخت بیشتر فاسقان كه از دایره‌ی اطاعت خدا خارج شده‌اند، یاری می‌نماید؛ زیرا برجسته‌ترین ویژگی‌های آنان را ذکر نموده است:
الف) آنان تمام پیمان هایی را که خدا به آن دستور داده است (اعم از پیمان بندگی خداوند، پیمان پیروی از پیامبر و أئمّه اطهار و پیمان نیکی به خویشاوندان) می‌شکنند.
ب) با کسانی که خداوند به ارتباط با آن‌ها دستور داده است (مانند خویشاوندان) قطع رابطه می کنند.
ج) به حقوق دیگران تجاوز کرده و در زمین فساد می کنند.
2/27ـ حدیث درباره ی صله رحم:
امام حسین علیه‌السلام می فرماید: «پدرم به من فرمود:
«پسرم! با کسی که با فامیل خود ارتباط ندارد، دوست مشو؛ زیرا من او را در سه جای قرآن ملعون یافتم. سپس آیاتی را قرائت کرد».[که یکی از آن آیات همین آیه بود.]

آیه 28
پنج مرحله‌ی زندگی انسان:
در این آیه، مراحل زندگی انسان بیان شده است:
مرحله‌ی اوّل: انسان به صورت اجزاء طبیعى و عناصر گوناگون در زمین و طبیعت وجود دارد. (أَمْواتاً) ؛
مرحله‌ی دوّم: انسان به صورت موجود زنده در می‌آید و در این مرحله است که تکالیف و احکام شرعی متوجه اوست. (فَأَحْياكُمْ)؛
مرحله‌ی سوّم: جسم انسان دوباره تبدیل به عناصر خاکی می‌شود. (يُميتُكُمْ) ؛
مرحله‌ی چهارم: انسان در حیات برزخی به سر می برد. (برزخ، عالَمى میانه‌ی عالم دنیا و قیامت است.) (يُحْييكُمْ) ؛
مرحله‌ی پنجم: انسان، در بهشت یا دوزخ، حیات ابدی و جاودانه می یابد. (إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ)

آیه 29
مقصود از آسمان های هفت گانه:
از آیات قرآن چنین استفاده می‎شود که تمام ستارگان و سیّاره‎هایی که ما می‎بینیم، جزء آسمان اوّل است و ماورای این آسمان، شش آسمان دیگر نیز وجود دارد که از محدوده‌ی دید و ابزارهای علمیِ ما بیرون است؛ شاهد این سخن، آیات شریفه‌ای است که می‌فرماید: «ما آسمان پایین را با چراغ‌های ستارگان زینت کردیم». (فصلت/12) (صافات/6)
برخی نیز مراد از آسمان‌های هفت‌گانه را همان طبقات جوّ می‌دانند كه دور زمین را احاطه كرده و امروز به آن «اتمسفر» گفته مى‎شود و چند طبقه بودن آن هم از نظر علم روز ثابت شده و قابل تردید نیست.

پیام ها
1ـ. اولین و مهم‌ترین شرط همسر، پاكى و پاكیزگى است و شروط دیگر تحت‌الشعاع آن قرار دارد. «اَزواجٌ مُطَهَّرَة» (آیه25)
2ـ در بیان حقایق، شرم و خجالت پسندیده نیست. «لا یَستَحیی» (آیه26)
3‎ ـ حقایق مهم را مى‎توان با بیان ساده و مثال بیان نمود. «أن یَضرِبَ مَثَلًا» (آیه26)
4ـ پرسش از عقل و فطرت مخاطبان، یكى از شیوه‎هاى تبلیغ و ارشاد است.
«كَیفَ تَكفُرُونَ» (آیه28)
5ـ از جمله‌ی «خَلَقَ لَكُم ما فِی الاَرضِ» (آیه29) استفاده می‎شود که:
‎1/5 ـ هیچ آفریده‎اى در طبیعت بیهوده نیست؛ هر چند ما راه استفاده از آن را ندانیم.
‎2/5 ـ دنیا براى انسان است؛ نه انسان براى دنیا.
‎3/5 ـ بهره‎گیرى از نعمت های زمین، براى همه ی انسان هاست؛ نه گروهی خاص.
‎4/5 ـ چرخ و زمین بنده ی تدبیر توست/ بنده مشو درهم و دینار را.
[پروین اعتصامی]

	دریافت فایل بروشور درس پنجم PDF
	دریافت فایل word درس پنجم
	پرده نگار(پاورپوینت) درس پنجم
	فایل صوتی درس پنجم ذکر مبارک