فلسفه تشدید قوانین جزائى و کیفرى در اسلام

پرسش : چرا اسلام، در مورد بعضى از گناهان، قوانین جزائى و کیفرى سخت و دشوارى مقرر نموده است؟ پاسخ اجمالی: پاسخ تفصیلی: در پاسخ به این سؤال باید توجه داشت که قوانین کیفرى اسلام گرچه ظاهراً سخت و شدید هستند، ولى در مقابل، راه اثبات جرم در اسلام به این آسانى نیست، و براى آن شرائطى تعیین شده که غالباً تا گناه علنى نشود، آن شرائط حاصل نمى گردد.
مثلاً: افزایش دادن تعداد شهود به چهار نفر براى اثبات زنا که در آیه 15 سوره «نساء» به آن اشاره شده، به قدرى سنگین است که فقط افراد بى باک و بى پروا ممکن است مجرم شناخته شوند، بدیهى است این چنین اشخاصی باید به اشدّ مجازات گرفتار شوند، تا عبرت دیگران گردند و محیط از آلودگى گناه پاک گردد.
همچنین براى شهادت شهود، شرائطى تعیین شده، از قبیل رؤیت و عدم قناعت به قرائن، و هماهنگى در شهادت، و مانند آن، که اثبات جرم را سخت تر مى کند.
به این ترتیب، اسلام، احتمال یک مجازات فوق العاده شدید را در برابر این گونه گناهکاران قرار داده، و همین احتمال، اگر چه ضعیف هم باشد مى تواند در روحیه غالب افراد اثر بگذارد.
اما راه اثبات آن را مشکل قرار داده تا عملاً در این گونه موارد اعمال خشونت به طور وسیع انجام نگیرد، در حقیقت اسلام خواسته اثر تهدیدى این قانون کیفرى را حفظ کند، بدون این که افراد زیادى مشمول اعدام شوند.
نتیجه این که: روش اسلام در «تعیین مجازات» و «راه اثبات جرم» روشى است که حداکثر تأثیر را در نجات جامعه از آلودگى به گناه دارد، در حالى که افراد مشمول این مجازات ها عملاً زیاد نیستند و به همین جهت ما از این روش به عنوان روش «سهل و ممتنع» تعبیر می کنیم. (5)

پی نوشت: (1). در اينكه ضمير «لَه» به چه كسى برمى‏ گردد در ميان مفسّران گفت‏گوست، مشهور همان است كه در بالا گفتيم، يعنى به انسان برمى‏ گردد كه در آيات قبل به او اشاره شده است.
بعضى احتمال داده‏ اند كه به پيامبر يا به خدا برگردد، ولى اين دو احتمال با ذيل آيه سازگار نيست.
(2). تفسير برهان، ج 2، ص 283. (جلد3،صفحه283، چاپ بعثت).
(3). همان مدرک.
(4). نهج البلاغة، كلمات قصار، جمله 201.
(5). گرد آوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دار الکتب الإسلامیه، چاپ سی و یکم، ج 10، ص 169.

فلسفه حضانت

پرسش : چرا حضانت از فرزند پس از جدایی والدین – بجز مدت محدودی- به عهده پدر است؟ پاسخ اجمالی: پاسخ تفصیلی: بعضی اشکال می کنند که چرا حضانت و سرپرستی اطفال به پدر واگذار می‏شود؟ مگر مادر عاطفه ندارد؟ و یا

فلسفه عده طلاق و فوت

پرسش : چرا زن پس از فوت یا طلاق شوهر، عده نگه می دارد؟ پاسخ اجمالی: پاسخ تفصیلی: در مورد فلسفه و حکمت احکام اسلامی نمی شود به طور قطع چیزی گفت، آنچه کارشناسان دین در این مورد بیان داشته اند یا برگرفته از روایات است و یا به طور احتمال بیان شده است تا پذیرش عقلی آن را راحت تر کند آنچه مهم است اینکه این دستورات توسط خداوند حکیم وضع شده و او هم کارهایی را که انجام می‏ دهد و احکامی که برای بندگانش مشخص می‏ کند،

فلسفه غسل جنابت

پرسش : چه تفاوتى میان بول کردن و خروج منى وجود دارد که در یکى فقط محل را باید شست و در دیگرى تمام بدن را؟ پاسخ اجمالی: پاسخ تفصیلی: این سؤال یک پاسخ اجمالى دارد، و یک پاسخ مشروح:
پاسخ اجمالى آن این است که: خارج شدن منى از انسان، یک عمل موضعى نیست (مانند بول و سایر زوائد) به دلیل این که اثر آن در تمام بدن آشکار مى گردد، و تمام سلول هاى تن به دنبال خروج آن در یک حالت سستى مخصوص فرو مى روند، و این خود نشانه تأثیر آن روى تمام اجزاء بدن است.

بسیاری از افراد هنگامی که یکی از مراجع بزرگ دینی‌ از جهان برد‌ این‌ سؤال‌ را از خـود یـا دیـگران می کنند که:اساسا منظور از«تقلید»چیست؟و چرا ما باید «تقلید‌»کنیم؟

در اینجا این مسأله را از جنبه«علمی» (کـه مطابق روش اینمجله است)مورد‌ بحث قرار داده و علت‌ لزوم‌ تقلید را در مسائل دینی روشن‌ مـی‌سازیم:

نظر مراجع در اثبات رؤیت هلال رمضان و شوال

پولشو بده به فقرا !

فلسفه خمس و تفاوت آن با مالیات و جزیه

دلیل حرام بودن چهار ماه از سال قمری چیست؟

چرا نباید سگ در خانه نگهداری شود؟

فلسفه حرمت ریش تراشی چیست؟

در مورد تراشیدن ریش با تیغ و ماشینی كه مثل تیغ از ته می تراشد، در بین فقها و مراجع چند نظر وجود دارد؛ برخی فتوا به حرمت داده  و برخی بنا بر احتیاط واجب تراشیدن ریش را جایز ندانسته اند. اما تقریبا اكثر قریب به اتفاق مراجع در طول تاریخ اسلام تراشیدن ریش را مجاز نشمرده اند.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

در مورد تراشیدن ریش با تیغ و ماشینی كه مثل تیغ از ته می تراشد، در بین فقها و مراجع چند نظر وجود دارد؛ برخی فتوا به حرمت داده  و برخی بنا بر احتیاط واجب تراشیدن ریش را جایز ندانسته اند. اما تقریبا اكثر قریب به اتفاق مراجع در طول تاریخ اسلام تراشیدن ریش را مجاز نشمرده اند؛ دلیل این مسئله روایات و سیره قطعی و مسلّمی است كه به زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) متصل است. (آیة الله بهجت، توضیح المسائل، مسائل متفرقه، س4.امام خمینی، توضیح المسائل، مسائل متفرقه، س8)

چرا احکام الهی دشوار است؟!

دشواری با عدم توانایی انجام آن فرق می کند. و مسلم است که اگر امری از توان فرد خارج باشد، هرگز نسبت به انجام آن مکلف نخواهد بود.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

به چند نکته باید توجه نمود:

۱- دشواری با عدم توانایی انجام آن فرق می کند. و مسلم است که اگر امری از توان فرد خارج باشد، هرگز نسبت به انجام آن مکلف نخواهد بود. از همین رو فقها، قدرت را یکی از شروط عامه تکلیف دانسته اند. یعنی هر فعلی که واجب باشد، واجب بودنش مشروط به توانایی انجام آن است.

فلسفه اذان چیست؟

اذان به نوعی شعار وقت نماز است و مسلمانان وقت نماز اذان می گویند. که البته مضامین والایی دارد که متاسفانه فلسفه آن را کمتر کسی می داند.

فراوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

پاسخ امام رضا علیه السلام به سوالی در باره فلسفه اذان که تقدیم می شود:

ایشان فرموده اند: «همانا مأمور شدن مردم به گفتن أذان به علل و دلائل بسیارى است، از آن جمله اینكه:

براى فراموشكار یادآورى باشد، و غافلان را بیدارى بخشد، و ناآشنا با وقت را و نیز آنان را كه سرگرم شغلى شده و از فكر نماز بى خبرند یادآور و شناساى وقت باشد، و مؤذّن با أذانى كه می گوید فرا خواننده بندگان باشد به پرستش و عبادت آفریدگار، و برانگیزنده و تشویق كننده در انجام عبادت، و اقرار كننده باشد به وحدانیّت حقّ جلّ و علا، و آشكارگر ایمان، و ظاهر و عیان ساز اسلام باشد، (و بدین جهت است كه أذان هر بلد را نشانه ایمان و اسلام آن شهر و ساكنان آن میدانند كه ایشان مسلمان و مؤمن اند) و نیز كسانى را كه شهادت یا نماز را از یاد برده باشند مؤذّن بیادشان آورد، و بدان جهت مؤذّن را به این نام مى خوانند كه به سبب و به وسیله اذان به مردم اعلام مى كند كه نماز بخوانند، و به این سبب أذان با تكبیر (اللَّه اكبر) آغاز و با تهلیل «لا إله إلّا اللَّه» به پایان میرسد كه خداوند عزّ و جلّ اراده فرموده كه شروع به یاد او و نام او باشد، و نام خدا در تكبیر نخستین حرف یا كلمه است، و در «لا إله إلّا اللَّه» آخرین كلمه است،

مراد از احکام ثابت و متغیر چیست؟

احکام متغیر چیست؟ و مصداق آن در عقود چیست؟ نخست باید به این نکته توجه داشت که؛ بحث از ثبات و تغییر در اسلام بحثى ساده نیست که بتوان آن را با ارائه اندیشه هاى آنى و گردآوردن مطالبى شعارى، به انجام رسانید. این بحث از یک طرف به آگاهى نسبت به اوضاع پیچیده جوامع انسانى نیازمند است. و از طرف دیگر شناخت نسبت به اسلام و اهداف و اعماق آموزه هاى آن و آگاهى نسبت به روش و پایه هاى اجتهاد را می طلبد.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

این شناخت ها، شرط ورود در حل این مسئله است و حل این مسئله، خود به نظریه پردازى نیاز دارد؛ یعنى کسى که شناخت هاى یاد شده را در اختیار دارد باید به صورت جدى و با کمال حساسیت و دقت و رعایت همه جوانب، نظریه اى را ارائه دهد که دو خصلت را دارا باشد؛ از یک طرف تصویر درست و روشنى از توانایی ها و قابلیت هاى منحصر به فرد اسلام را به نمایش گذارد؛ از طرف دیگر نظریه او بتواند اساس و چارچوبى براى برنامه ریزی هاى کلان، سیاست گذاری ها، نگرش ها و گرایش هاى اسلامى قرار گیرد.

برخی احکام موسیقی و غنا

آیا یک آهنگ، می تواند مشترک در مجلس لهو و غیر آن بوده و دارای دو حکم باشد؟

فرآوری: حجت الاسلام تیموری- بخش احکام اسلامی تبیان

نواختن، پخش و گوش دادن به آهنگهای لهوی حرام است، هر چند در اماکن عمومی باشد. با آنکه برخی از هر آهنگی می توانند استفاده نامشروع کنند، اما موسیقی مشترک معنا ندارد، بلکه موسیقی یا جزو آهنگهای لهوی است و یا خیر و تشخیص آن بر عهده خود مکلف است، البته برخی از مراجع تشخیص آن را بر عهده عرف متدیّنین دانسته اند.

چرا اسلام برده داری را مجاز دانسته است؟

نکته بسیار اساسی که باید بدان توجه کنیم، این است که عموما ما تصویری از برده داری در ذهن داریم که مطابق آن درباره برده داری قضاوت می کنیم. عده ای ظالم و تجاوزکار، با سوء استفاده از قدرت، انسان های بی گناهی را به بند کشیده و هر گونه بدرفتاری با آنها را روا داشته و از تمامی حقوق خود محروم می کنند. اگر منظور از برده داری مجاز شمرده شده در اسلام این است، همان ابتدای سخن باید بگوییم هرگز در اسلام چنین چیزی پذیرفته نشده و نمی شود.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری

 

تمام رسالت انبیاء الهی بر پا داشتن عدل و قسط و مقابله با این گونه ستم هاست:

لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ  (۲۵ حدید) ؛به راستی که پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم, و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان (عدالت) نازل کردیم. تا مردم به عدالت قیام کنند.

پس جا دارد، تصور اولیه خود را کنار گذاشته و با نظری دقیق بنگریم منظور اسلام از جواز برده داری چیست؟

چرا تقلید؟ مگر نمیتوانیم به علم خود عمل کنیم؟

وقتی انسان در مسائل و احکام دینی آگاه شده و تبحر پیدا کرد، به او مجتهد گویند و باید بر اساس آگاهی خود و بدون مراجعه به مرجع تقلید( آگاه از احکام دین ) احکام و تکالیف الهی را انجام دهد. بر چنین کسی نه تنها تقلید لازم نیست. بلکه نباید تقلید کند. اگر کسی آگاهی از احکام دین همانند مراجع تقلید ندارد، باید به فردی که متخصص و آگاه است، مراجعه کند. رجوع غیر متخصص به متخصص را تقلید گویند. دقیقا مثل وقتی که بیمار به پزشک مراجعه می کند.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری

اگر فرد مسلمان بخواهد اعمالش را بر اساس قرآن و سنّت انجام دهد ، باید قرآن و تفسیر آن و علومی را که وابسته به آن است ، ‌به طور تخصصّی یاد بگیرد . همین طور باید سنّت را که عبارت است از قول،‌عمل و تقریر ( گفتار و اعمال و رضایت به اعمال دیگران ) کاملاً بشناسد؛ یعنی با علوم حدیث آشنا باشد که عبارت است از :

فلسفه تفاوت دیه مسلمان و غیرمسلمان چیست؟

قرآن برای مرزهای جغرافیائی، نژادی، طبقاتی و مانند آن كه انسانها را از یكدیگر جدا می كند اهمیتی قائل نیست، تنها مرز را مرزِ «ایمان» و «كفر» شمرده است و به این ترتیب جامعة انسانی را به دو گروه «مؤمن» و «كافر» تقسیم می كند.

فراوری: حجت الاسلام تیموری

نخست: آنان که دارای کتابند و به آن تمسک می کنند. این گروه عبارتند از: یهود و امثال یهود از قبیل سامره و نصارا و امثال نصارا مانند صابئه به عقیده اهل سنت، اما بر اساس مذهب ما، صابئه از اهل کتاب نیستند. به نظر فقهای اهل سنت همه اینها دارای کتابند و جانشان به یکی از این اسباب سه گانه مصون می ماند: ذمه دائمی یا پیمان مدت دار یا امان مطلق، معنای امان مطلق آن است که حق داشته باشند برای تجارت یا رفع نیازهایشان یا به عنوان پیک با مسلمانان مراوده داشته باشند.دیه این دسته از اهل کتاب به عقیده اهل سنت، یک سوم دیه مسلمان است و عقیده ما همان است که گفتیم.

آیا وضو گرفتن مرد با زن متفاوت است؟

بر اساس فتوای بیشتر فقها در کلیت وضو و واجبات آن تفاوتی وجود ندارد و تنها فرقشان در برخی از آداب است؛ مانند این‌که براى مردها مستحب است که هنگام شستن آرنج از قسمت بیرونى آن شروع کنند و زن‌ها از قسمت داخلى آن.چنان‌که در روایتی امام رضاعلیه الاسلام   فرمود: «خداوند عزّ و جلّ بر مردمان چنین مقرّر ساخته است که در وضو زن از درون دست شروع بکند و مرد از پشت دست»؛این تعبیر به جهت تأکید در استحباب است.

البته باید توجه داشت که درباره حکمت این تفاوت مختصر در شیوه وضو، روایتی وجود نداشته و بر این اساس، ما آن را به عنوان امری تعبدی می‌پذیریم.

آیا در احکام اسلامی فرقی بین وضوگرفتن مرد با زن اشاره شده است؟