عرفان ( فصل دوم : عرفان در مقایسه با زهد و عبادت)

                                            عرفان - فصل دوم :             

                       عرفان در مقایسه با زهد و عبادت

در لزوم توجه به عرفان و زهد و عبادت، یا عارف و زاهد و عابد، مرحوم جلال الدین همایی می گوید:

     «در میان اشخاص عامی و درس خوانده هر دو، کمتر کسی است که فرق حقیقی ما بین سه لقب، یا سه اصطلاح عابد و زاهد و عارف را، به خوبی و درستی دانسته باشند و آنها را با یکدیگر اشتباه نکند.»

     به همین دلیل که عرفا در ظاهر امر با عابدان و زاهدان شباهتی دارند، از دیرباز تشخیص و تمییز آنها از همدیگر لازم به نظر می رسیده است. ابو نصر سرِِِِِّاج طوسی (فوت378 هـ) از یحیی بن معاذ نقل می کند که:

                                  «الزهد سیار و العارف طیار»

عرفان ( فصل سوم : عرفان در مقایسه با مکتب های فکری دیگر)

عرفان - فصل سوم :

عرفان در مقایسه با مکتب های فکری دیگر

   البته منظور ما از مکتبهای فکری، مکاتب موجود در قلمرو تفکرات اسلامی است. با گسترش تحقیقات عقلی، از قرن دوم تا قرن ششم هجری عملأ چهار دسته و گروه فکری اصلی و عمده به وجود آمد که به عنوان متکلمین، فلاسفه ی مشا، فلاسفه ی اشراق و عرفا یا متصوفه شناخته شدند.

  همه ی اینان به طور کلی به واقعیت و عینیت جهان و انسان باور داشته و قوای ظاهری و باطنی انسان را در مجموع، قادر به درک حقایق عالم می دانند. اما در روش و مبادی با هم اختلافاتی دارند که آنها را به صورت گروههای مختلف در آورده است.

عرفان ( فصل چهارم: عناصر و اصول اساسی عرفان)

عرفان - فصل چهارم:

عناصر و اصول اساسی عرفان

الف-وحدت:

    استیس محقق انگلیسی می نویسد:

 «…«وحدت» یا «واحد» « تجربه ومفهوم کانونی تمام عرفان های گوناگون است».

اینکه وحدت در عرفان اسلامی یک عنصر وعامل اساسی است، جای تردید نیست. وقتی جنید( فوت 298هـ) همین حدیث را که « کان الله و لم یکن معه شیئ» شنید، گفت:«الآن کما کان»-

    هستی حقیقت واحدی است که در باطن با وحدت کامل خویش از هر گونه تفرقه وکثرتی منزه است وظاهری دارد که منشأ نمایش کثرت است. واین کثرت ها ظاهری وخیالی هستند، نه واقعی وحقیقی که:

عرفان - فصل پنجم :

فروع استحسانی واستنباطی در تصوف وعرفان

از درباز صوفیّه به صورت فرقه وگروه مشخص وممتازی در آمده شعارها وعلائم مخصوص شناخته می شدند. این مسائل اختصاصی از طرفی به وحدت ویگانگی وظهور انان بهصورت یک جماعت مستقل کمک کرد، امّا از جهات دیگر باعث دردسر وناراحتی ایشان گردید.چیزهایی از قبیل:خرقه وخانقاه وخلوت و سماع، آنان رابه سادگی به عنوان « سنت» در اسلام معروف نبود.

الف) وحدت:
استیس محقق انگلیسی می نویسد:
«…«وحدت» یا «واحد» « تجربه ومفهوم کانونی تمام عرفان های گوناگون است».
اینکه وحدت در عرفان اسلامی یک عنصر وعامل اساسی است، جای تردید نیست. وقتی جنید( فوت ۲۹۸هـ) همین حدیث را که « کان الله و لم یکن معه شیئ» شنید، گفت:«الآن کما کان»-
هستی حقیقت واحدی است که در باطن با وحدت کامل خویش از هر گونه تفرقه وکثرتی منزه است وظاهری دارد که منشأ نمایش کثرت است. واین کثرت ها ظاهری وخیالی هستند، نه واقعی وحقیقی که:
جناب حضرت حق را دوئی نیست

پایگاه جامع فرق،‌ ادیان و مذاهب_ منظور از مکتب‌های فکری، مکاتب موجود در قلمرو تفکرات اسلامی است. با گسترش تحقیقات عقلی، از قرن دوم تا قرن ششم هجری، عملاً چهار دسته و گروه فکری اصلی و عمده به وجود آمد که به عنوان متکلمان، فلاسفه مشاء، فلاسفه اشراق و عرفا یا متصوفه شناخته شدند. همه اینها به طور کلی به واقعیت و عینیت جهان و انسان باور داشته و قوای ظاهری و باطنی انسان را در مجموع، قادر به درک حقایق عالم می‌دانند؛ اما در روش و مبادی با هم اختلافاتی دارند که آن‌ها را به صورت گروه‌های مختلف در آورده است.

در لزوم توجه به عرفان و زهد و عبادت، یا عارف و زاهد و عابد، مرحوم جلال الدین همایی می گوید:«در میان اشخاص عامی و درس خوانده هر دو، کمتر کسی است که فرق حقیقی ما بین سه لقب، یا سه اصطلاح عابد و زاهد و عارف را، به

خوبی و درستی دانسته باشند و آنها را با یکدیگر اشتباه نکند.» به همین دلیل که عرفا در ظاهر امر با عابدان و زاهدان شباهتی دارند، از دیرباز تشخیص و تمییز آنها از همدیگر لازم به نظر می رسیده است. ابو نصر سرِِِِِّاج طوسی (فوت378 هـ)

از یحیی بن معاذ نقل می کند که:«الزهد سیار و العارف طیار»

تصوف و عرفان یک مفهوم کلی و عام است که بر مصادیق گوناگونی اطلاق شده است. بنا براین درتعریف عرفان و همچنین در رد و قبول آن نباید از خصوصیات مصادیق غفلت کرده و مبنای کار را این مفهومکلی و عام قرار داد.

   تعاریف عرفا نیز از عرفان متعدد است. زیرا عرفا در تعریف عرفان و مسائل مربوط به آن همانند توحید،فنا،عشق ومحبت،فقر، اخلاص و رضا، در مواردی موقعیت خاص مخاطب را در نظر گرفته اند_مثلا˝در برابر جاه طلبان،بر ذم جاه

تأکید کرده اند و در برابر مال دوستان،بر ذم مال . گاه با اسیران لذایذ حسی سخن داشته اند و زمانی با گرفتاران علایق خیالی و نفسانی_ لذا ممکن است در پاسخ یک سؤالبیانات گوناگونی داشته باشند.

می خواستم ابتدا معنی و بعد فرق عابد، عارف، عالم را بدانم؟ و همچنین آیا این عارف ها که بعضی ادعا می کنند: ۱. ما به مرحله ای رسیدیم که نماز و برخی اعمال برای ما لازم نیست؟ ۲. و همچنین با نی و دف شروع به پایکوبی می کنند و می رقصند و به اصطلاح با این کار ها به عرفان می رسند؟ خوب سؤال اینجاست که اگر پیامبر و علی(ع) بودند نظرشان که نظر باری تعالی هست درباره این گونه افراد چیست؟

تعریف صحیحی از عرفان و عرفان شناسی کاذب یعنی چه؟

تعریف عرفان:عرفان در لغت به معناى شناخت و در اصطلاح شناخت شهودى پروردگار را گویند که از طریق تهذیب نفس وصفاى باطن حاصل مى شود. در اسلام عرفان و طى مدارج سلوک عرفانى مطرود نیست بلکه آنچه مطرود است جریانات جاهلانه انحرافى و صوفیانه است که با ظاهر و احکام شریعت به مخالفت برخاسته و با طى برخى از راه هاى نه چندان درست خود را واصل به دریاى معرفت پنداشته و ادعا مى کنند که دیگر آنان را حاجتى به رعایت احکام دین مقدس اسلام نیست. بنابراین عرفانى چون عرفان امام خمینى(ره) که از طریق ریاضات شرعى و با تکیه بر علوم و معارف مقدس دین به دست آمده و در تمام مراحل سیر وسلوک حافظ و پاسدار احکام دین مبین است و از یکسونگرى و تک بعدى بودن دور است بسیار خوب و پسندیده مى باشد. عرفان اسلامى ریشه در متون و بنیان هاى دین دارد و از عالى ترین فرآورده هاى آن به حساب مى آید. مسلما عرفان مثبت از جلوه هاى ممتاز و ارزشمند دین است و مى تواند خود راهى براى تبلیغ دین و بیان حقایق آن باشد.

لطفا بفرمائید با توجه به عارفان دیگر فرق و ملل، جمله عرفان از شریعت میگذرد، چه مفهومی پیدا میکند؟

برخى از مشایخ تصوف، با اشاره یا تصریح، چنین اظهار مى کنند که گویا حقیقت یافتگان، بى نیاز از شریعت مى گردند و پس از دستیابى به گوهر حقیقت، صدف شریعت را وا مى نهند! به عنوان نمونه نگا: مثنوى معنوى، دفتر۵، بخش دیباچه، مقالات شمس تبریزى، ج ۲، ص ۱۴۴؛ معارف سلطان ولد، ص ۳۰۳. هرچند برخى از آنان معتقدند: بهتر است تا آنجا که مى شود پایبند شریعت بمانند و بندگى خداوند را به جا آورند؛ از این رو گاه که فرصت حضور در نماز جمعه را پیدا نمى کنند و یا نمى توانند عبادتى را در وقت آن به جا آورند، از ترک آنها دلتنگ شده و سعى در اداى

جواب از آیت الله جوادی آملی: اخلاق این است که انسان سعی کند آدم خوبی بشود ، زاهد بشود ، اهل بهشت بشود ، عادل بشود ، با تقوا بشود و از طریق فهم همة فضائل نفسانی که در کتاب های اخلاق آمده است و عمل به آن ها ، سر انجام یک انسان وارستة به تمام معنا بشود . امّا در عرفان چنین کسی تازه در پلة اوّل است ، او نمی خواهد آدم خوبی بشود ، آدم خوب شده است . او می خواهد بهشت را ببیند . آن کجا و این کجا ! آن یک چیز دیگر است و این یک چیز دیگر است . اگر کسی همة فضائل را جمع کرد و به درجات عالیة تقوا رسید ، به درجات عالیة عدالت رسید ، و در همة ملکات فاضله ممتاز شد ، شاگرد عرفان است . عرفان معنایش این نیست که آدم زحمت بکشد که آدم خوبی بشود ، عرفان با شهود کار دارد .

از جمله مباحث مهمی که در مباحث عاشورا پژوهی توجه محققان و نویسندگان را به خود جلب کرده، جایگاه بی بدیل امام سجاد(علیه السلام) در نهضت عاشورا است. امام سجاد(علیه السلام) بعد از واقعه تلخ و دردناک سال61 هجری و جنایات کربلا حدود سی و پنج سال در قید حیات بودند و در این مدت با روشنگری نقش مهمی در بیداری اسلامی و زنده نگه داشتن قیام اباعبد الله الحسین(علیه السلام) بر عهده داشتند.

امام حسین«سلام‌الله‌علیه» به لحاظ اخلاقی و شخصیتی امتیازهایی دارند که هرکدام از آنها، افتخاری برای شخص امام حسین«سلام‌الله‌علیه» است و می تواند الگویی مناسب برای یک جوان مسلمان و پیرو قرآن باشد.

پیشوایان دینی ما هر کدام به نوبه خود سرچشمه کمالات و منبع فضایل و صفات عالی انسانی محسوب می شوند. و از این مسیر افراد و گروه های مختلفی که با آن بزرگان در ارتباط بوده اند به این نکته اذعان دارند. حتی مخالفین و معاندین آنان گاهی در لابلای سخنان خویش این حقیقت را ابراز کرده اند. در ادامه به چند نکته مهم در خصوص زندگی امام رضا(ع) اشاره می کنیم.

مدیریت و اداره خانه از جمله مواردی است که دین مبین اسلام در باب آن دستوراتی را بیان داشته است که در ادامه به صورت مختصر به آن اشاره می کنیم.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نمونه‌ی عالی و برجسته از اخلاق و فضایل  انسانی بود، به همین دلیل خداوند در قرآن اخلاقش را به بزرگی یاد کرده است: «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» یا «وَ إِنَّکَ لَعَلی خُلُقٍ عَظِیمٍ». اصحاب پیامبر در وصف اخلاق پیامبر آورده اند که :«كَانَ خُلُقُهُ الْقُرْآنَ» (اخلاقش قرآن بود). یعنی نمونه‌‌ای عملی برای تطبیق آموزه‌های قرآن کریم بود.

عفـت

آن طور که راغب اصفهانی در مفردات قرآن میگوید، عفت روی دادن حالتی است که از چیره شدن شهوت بر آدمی جلوگیری میکند. عفت و عفاف هر دو دارای یک معنی اند و ریشه عفت بر دو چیز دلالت دارد: یکی خودداری از کار زشت و ناپسند؛ که گفته اند عفت، خودداری از چیزی است که لازم نباشد. دیگری به معنی چیز کم، که آن هم از ریشه عُفت و عُفافه است یعنی باقیمانده شیر در پستان یا باقیمانده هرچیزی. همچنین واژه عِفت به معنای دوری از چیز ناروا که زیبا و پسندیده نباشد. مثلا گفته اند: عَفَّ الرَّجُلُ مِنَ الحَرام؛ آن مرد از کار ناروا دوری گرفت. عفیفه، زنی است خیّر و نیکوکار که شرف و آبروی خویش را مصون میدارد.

یکی از اهداف اساسی دین مبین اسلام و رسالت پیامبر اکرم(ص) اعتلای اخلاق نیک در بین مردمان جامعه است. چنان که رسول اکرم(ص) اییگونه از این امر در حدیث گهربارشان تعبیر می کنند: إنّمابُعثتُ لأُتَمِّم مَکارِمَ الأخلاق»؛ براستی مبعوث شده ام تا اخلاق نیک را کامل و تمام نمایم. و این فرموده را آیات قرآن کریم مؤکدتر می کند:  

«اخـلاق»

اخلاق در لغت:

«اخلاق» جمع «خُلْق» و «خُلُق» مى باشد. خُلْق به معنى قوا و سجايا و صفات درونى است كه با چشم دل ديده مى شود.