سوره فاتحه آیه 2

سوره الفاتحة, آیه 2

1\2 «2» اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ اَلْعالَمِینَ سپاس و ستایش مخصوص خداوندی است كه پروردگار جهانیان است.

نكته ها:

«ربّ» به كسی گفته می شود كه هم مالك وصاحب چیزی است و هم در رشد و پرورش آن نقش دارد. خداوند هم صاحب حقیقی عالم است و هم مدبّر و پروردگار آن. پس همه هستی حركت تكاملی دارد و در مسیری كه خداوند معیّن كرده، هدایت می شود. علاوه بر سوره حمد، چهار سوره ی انعام، كهف، سبأ وفاطر نیز با جمله «اَلْحَمْدُ لِلّهِ» آغاز گردیده، ولی فقط در سوره حمد بعد از آن «رَبِّ اَلْعالَمِینَ» آمده است. مفهوم حمد، تركیبی از مفهوم مدح و شكر است. انسان در برابر جمال و كمال و زیبایی، زبان به ستایش و در برابر نعمت و خدمت واحسان دیگران، زبان به تشكّر می گشاید. خداوند متعال به خاطر كمال و جمالش، شایسته ی ستایش وبه خاطر احسان ها و نعمت هایش، لایق شكرگزاری است. «الحمد لله» ، بهترین نوع تشكّر از خداوند است. هر كس در هرجا، با هر زبانی، هرگونه ستایشی از هر كمال و زیبایی دارد، در حقیقت سرچشمه ی آن را ستایش می كند. البتّه حمد خداوند منافاتی با سپاسگزاری از مخلوق ندارد، به شرط آنكه به امر خداوند و در خط و مسیر او باشد. خداوند، پروردگار همه ی آفریده هاست. «وَ هُوَ رَبُّ كُلِّ شَیْ ءٍ» [1]آنچه در آسمان ها و زمین و میان آنهاست، پروردگارشان اوست.«رَبُّ اَلسَّماواتِ وَ اَلْأَرْضِ وَ ما بَیْنَهُمَا» [2]حضرت علی علیه السلام می فرماید: «من الجمادات والحیوانات» ؛ او پروردگار جاندار و بی جان است. «له الخلق والامر تبارك الله رب العالمین» هم آفرینش از اوست و هم اداره ی آن، و او مربی و پرورش دهنده ی همه است.

[3] مراد از «عالمین» یا فقط انسان ها هستند، مانند آیه 70 سوره حجر كه قوم لوط به حضرت لوط گفتند: «أَ وَ لَمْ نَنْهَكَ عَنِ اَلْعالَمِینَ» آیا ما تو را از ملاقات با مردم نهی نكردیم؟ و یا مراد همه ی عوالم هستی است. «عالَم» به معنای مخلوقات و «عالَمین» به معنای تمام مخلوقات نیز استعمال شده است. از این آیه فهمیده می شود كه تمام هستی یك پروردگار دارد و آنچه در جاهلیت و در میان بعضی از ملّت ها اعتقاد داشتند كه برای هر نوع از پدیده ها خدایی است و آن را مدبّر و ربّ النّوع آن می پنداشتند، باطل است.
پیام ها:

1- همه ستایش ها برای اوست. «اَلْحَمْدُ لِلّهِ» [1]
2- خداوند در تربیت و رشد هستی اجباری ندارد. زیرا حمد برای كارهای غیر اجباری است. «اَلْحَمْدُ لِلّهِ»
3- همه هستی زیباست و تدبیر همه هستی نیكوست. زیرا حمد برای زیبایی و نیكویی است. «اَلْحَمْدُ لِلّهِ»
4- دلیل ستایش ما، پروردگاری اوست. «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِّ اَلْعالَمِینَ»
5- رابطه ی خداوند با مخلوقات، رابطه ی دائمی و تنگاتنگ است. «رَبِّ اَلْعالَمِینَ» (نقاش و بنّا هنر خود را عرضه می كند و می رود، ولی مربّی باید هر لحظه نظارت داشته باشد. )
6- همه ی هستی، تحت تربیت خداوند یكتاست. «رَبِّ اَلْعالَمِینَ»
7- امكان رشد و تربیت، در همه ی موجودات وجود دارد. «رَبِّ اَلْعالَمِینَ»
8- خداوند هم انسان ها را با راهنمایی انبیا تربیت می كند، (تربیت تشریعی) و هم جمادات ونباتات وحیوانات را رشد وپرورش می دهد. (تربیت تكوینی)«رَبِّ اَلْعالَمِینَ»
9- مؤمنان در آغاز كتاب (قرآن) با نیایش به درگاه خداوند متعال، «اَلْحَمْدُ لِلّهِ رَبِ اَلْعالَمِینَ» می گویند و در پایان كار در بهشت نیز، همان شعار را می دهند كه «آخر دعواهم أن الحمدللّه ربّ العالمین» [2]

[1] . انعام، 164.

[2] . شعراء، 24.
[3] . تفسیر نورالثقلین.