کلاس درس فراگیر

از نقل های تاریخی و شواهد بسیار، دانسته می شود که مجلس درس حضرت، تنها علوم رایج اسلامی را در برنمی گرفت؛ بلکه دانش های نوینی چون طب، فلسفه، نجوم، ریاضیات و... مورد بحث قرار می گرفت. بهترین نشانه این گوناگونی علمی، به جای ماندن شاگردان گوناگون و متبحر در علوم گوناگون است؛ افرادی چون زراره در فقه، مۆمن طاق و هشام بن حَکَم در کلام، اَبان بن تَغلب در لغت و ادبیات، جابر بن حیان در علم شیمی و طب، حَمْران در علوم قرآنی شاهدان این ادعایند.

معلمی برای همه

شاید بتوان گفت نه تنها شاگردان آن حضرت همه از شیعیان نبودند، بلکه بیشتر آنها از مذاهب دیگر بودند. چنان که گفته می شود آمار شاگردان ایشان، به حدود 4000 نفر می رسد و روشن است که از نظر جمعیتی، شیعیان، اقلیت بسیار کوچکی از جامعه اسلامی را در آن زمان تشکیل می دادند؛ پس طلاب و علاقه مندان به تحصیل علم در میان آنها نیز بسیار محدود بود و حتی در تاریخ آمده است که شاگردان امام صادق علیه السلام از نقاط مختلف همچون کوفه، بصره، واسط، حجاز و از قبیله های گوناگون مانند بنی اسد، مخارق، طیّ، سلیمه، غَطْفان، اَزْدْ، خُزاعه، خَثْعَمْ، مَخْزُوم، بنی ضَبّه، قریش، به ویژه بنی حارث و بنی الحسن بودند که بیشتر این قبیله ها از اهل سنت به شمار می رفتند.

بهترین نشانه این تنوع مذهبی، تصریح مورخان اهل سنت بر شاگردی بزرگان و امامان فرقه های اهل سنت در پیشگاه امام صادق علیه السلام است. «ابن حجر عسقلانی» می نویسد: «فقها و محدثانی همچون شُعْبه، سُفیان ثوری»، سُفیان بن عیینَة، مالک، ابن جریح، ابوحنیفه، پسر وی موسی، وهیب بن خالد، قطان، ابوعاصم از ایشان حدیث نقل کرده اند».

حتی ابوحنیفه که خود دو سال شاگرد محضر امام صادق علیه السلام بود، در جمله معروفی می گوید:

«اگر آن دو سال نبود، ابوحنیفه هلاک می شد».

فعالیت های اجتماعی در کنار فعالیت های علمی

تاریخ نشان می دهد فعالیت های علمی، بخشی از کارها و فعالیت های حضرت بوده و پیشوای ششم شیعه، به اداره امور شیعیان و سر و سامان دادن به جامعه شیعی نیز می پرداختند. افزون بر آن، فعالیت های سیاسی مشخصی را نیز دنبال می کردند. برای مثال، برای تبلیغ جریان اصیل امامت، نمایندگانی به مناطق مختلف می فرستادند و این نوع رفتارها، از جمله جدی ترین فعالیت هایی بود که دستگاه حاکم، با آن مقابله می کرد... حتی نحوه برخورد امام صادق علیه السلام با سران حکام عباسیان و نپذیرفتن پیشنهاد آنان برای همکاری و همراهی نیز یک تصمیم کاملاً حساب شده سیاسی بود؛ نه یک انزوای اجتماعی که از بررسی دقیق شرایط سیاسی و مواضع عباسیان به خوبی می توان بر آن آگاه شد.

یادگاری ارزنده از استاد

یکی از تولیدات استثنایی و منحصر به فرد امام «توحید مفضل» نام دارد؛ توحید مفضل از آموزش‌های مخصوص امام به یکی از شاگردانش برای پاسخ به فرد دیگری است. با خواندن این کتاب خواهیم دید که  در حدود 1300 سال پیش، امام چه بیانات زیبایی داشته است که به تعبیر چند تن از متخصصان، هر جمله آن یک نظریه است؛ نه یک فرضیه.

با توجه به شرایط زمانی، اکثر احادیث ما، از امام باقر و امام صادق علیهماالسلام است. مثلاً حدود 60 درصد کتاب وسایل الشیعه از این دو امام است. آنچنان کلمات این دو شخصیت، وفور و گستردگی دارد که فقه و مذهب ما معروف به فقه و مذهب جعفری است و با نام امام صادق علیه ‌السلام به شهرت رسیده است.

آنچه امام صادق علیه ‌السلام از محتوای مطالب خود به شاگردان منتقل کرده، توسط آنها توزیع شده و بسیاری از آنها هم اکنون در دست ماست. برخی از مستندات هم که در گذشته بوده، اما به دلایلی از بین رفته، هم اکنون در مراکز علمی حوزوی در حال بازسازی است.

مثلا مسند زراره، یکی از این مستندات در حال بازسازی است. یعنی همه آنچه که جناب زراره از امام کاظم علیه السلام و امام صادق علیه السلام بیان کرده‌اند؛ به صورت یکجا آمده و در اختیار دوستداران اهل بیت علیهم ‌السلام قرار می‌گیرد.

از ویژگی‌های بارز این مستندات این است که افراد به مجموع محتوای منتقل شده از امامان به شیعیانشان دسترسی پیدا می‌کنند.

درسی برای همیشه

درس‌های بسیاری از زندگی امام صادق علیه السلام می‌توانیم بگیریم. بصیرت و انجام کار متناسب با شرایط و نیاز، مهمترین درس از امام صادق علیه السلام است. ما در هر عصری که زندگی می‌کنیم باید به یک نکته توجه کنیم که بصیرت لازمه زندگی همراه با موفقیت است تا به کمک آن بتوانیم سره را از ناسره تشخیص دهیم. باید بصیرت داشته باشیم. زمان شناس خوبی باشیم.

هجرت شیخ الائمه

امام صادق علیه‌السلام توسط منصور دوانیقی، خلیفه عباسی مسموم شد و در 25 شوال 148 هجری قمری در سن 65 سالگی در مدینه به شهادت رسید. ایشان بیشترین عمر را در میان یازده امام اول شیعیان داشته‌ است.

فرآوری: زهرا اجلال            

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: