فلسفه تشدید قوانین جزائى و کیفرى در اسلام

پرسش : چرا اسلام، در مورد بعضى از گناهان، قوانین جزائى و کیفرى سخت و دشوارى مقرر نموده است؟ پاسخ اجمالی: پاسخ تفصیلی: در پاسخ به این سؤال باید توجه داشت که قوانین کیفرى اسلام گرچه ظاهراً سخت و شدید هستند، ولى در مقابل، راه اثبات جرم در اسلام به این آسانى نیست، و براى آن شرائطى تعیین شده که غالباً تا گناه علنى نشود، آن شرائط حاصل نمى گردد.
مثلاً: افزایش دادن تعداد شهود به چهار نفر براى اثبات زنا که در آیه 15 سوره «نساء» به آن اشاره شده، به قدرى سنگین است که فقط افراد بى باک و بى پروا ممکن است مجرم شناخته شوند، بدیهى است این چنین اشخاصی باید به اشدّ مجازات گرفتار شوند، تا عبرت دیگران گردند و محیط از آلودگى گناه پاک گردد.
همچنین براى شهادت شهود، شرائطى تعیین شده، از قبیل رؤیت و عدم قناعت به قرائن، و هماهنگى در شهادت، و مانند آن، که اثبات جرم را سخت تر مى کند.
به این ترتیب، اسلام، احتمال یک مجازات فوق العاده شدید را در برابر این گونه گناهکاران قرار داده، و همین احتمال، اگر چه ضعیف هم باشد مى تواند در روحیه غالب افراد اثر بگذارد.
اما راه اثبات آن را مشکل قرار داده تا عملاً در این گونه موارد اعمال خشونت به طور وسیع انجام نگیرد، در حقیقت اسلام خواسته اثر تهدیدى این قانون کیفرى را حفظ کند، بدون این که افراد زیادى مشمول اعدام شوند.
نتیجه این که: روش اسلام در «تعیین مجازات» و «راه اثبات جرم» روشى است که حداکثر تأثیر را در نجات جامعه از آلودگى به گناه دارد، در حالى که افراد مشمول این مجازات ها عملاً زیاد نیستند و به همین جهت ما از این روش به عنوان روش «سهل و ممتنع» تعبیر می کنیم. (5)

پی نوشت: (1). در اينكه ضمير «لَه» به چه كسى برمى‏ گردد در ميان مفسّران گفت‏گوست، مشهور همان است كه در بالا گفتيم، يعنى به انسان برمى‏ گردد كه در آيات قبل به او اشاره شده است.
بعضى احتمال داده‏ اند كه به پيامبر يا به خدا برگردد، ولى اين دو احتمال با ذيل آيه سازگار نيست.
(2). تفسير برهان، ج 2، ص 283. (جلد3،صفحه283، چاپ بعثت).
(3). همان مدرک.
(4). نهج البلاغة، كلمات قصار، جمله 201.
(5). گرد آوري از کتاب: تفسیر نمونه، آيت الله العظمي مکارم شيرازي، دار الکتب الإسلامیه، چاپ سی و یکم، ج 10، ص 169.

فلسفه حضانت

پرسش : چرا حضانت از فرزند پس از جدایی والدین – بجز مدت محدودی- به عهده پدر است؟ پاسخ اجمالی: پاسخ تفصیلی: بعضی اشکال می کنند که چرا حضانت و سرپرستی اطفال به پدر واگذار می‏شود؟ مگر مادر عاطفه ندارد؟ و یا

فلسفه عده طلاق و فوت

پرسش : چرا زن پس از فوت یا طلاق شوهر، عده نگه می دارد؟ پاسخ اجمالی: پاسخ تفصیلی: در مورد فلسفه و حکمت احکام اسلامی نمی شود به طور قطع چیزی گفت، آنچه کارشناسان دین در این مورد بیان داشته اند یا برگرفته از روایات است و یا به طور احتمال بیان شده است تا پذیرش عقلی آن را راحت تر کند آنچه مهم است اینکه این دستورات توسط خداوند حکیم وضع شده و او هم کارهایی را که انجام می‏ دهد و احکامی که برای بندگانش مشخص می‏ کند،

بسیاری از افراد هنگامی که یکی از مراجع بزرگ دینی‌ از جهان برد‌ این‌ سؤال‌ را از خـود یـا دیـگران می کنند که:اساسا منظور از«تقلید»چیست؟و چرا ما باید «تقلید‌»کنیم؟

در اینجا این مسأله را از جنبه«علمی» (کـه مطابق روش اینمجله است)مورد‌ بحث قرار داده و علت‌ لزوم‌ تقلید را در مسائل دینی روشن‌ مـی‌سازیم:

نظر مراجع در اثبات رؤیت هلال رمضان و شوال

پولشو بده به فقرا !

فلسفه خمس و تفاوت آن با مالیات و جزیه

دلیل حرام بودن چهار ماه از سال قمری چیست؟

چرا نباید سگ در خانه نگهداری شود؟

فلسفه حرمت ریش تراشی چیست؟

در مورد تراشیدن ریش با تیغ و ماشینی كه مثل تیغ از ته می تراشد، در بین فقها و مراجع چند نظر وجود دارد؛ برخی فتوا به حرمت داده  و برخی بنا بر احتیاط واجب تراشیدن ریش را جایز ندانسته اند. اما تقریبا اكثر قریب به اتفاق مراجع در طول تاریخ اسلام تراشیدن ریش را مجاز نشمرده اند.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

در مورد تراشیدن ریش با تیغ و ماشینی كه مثل تیغ از ته می تراشد، در بین فقها و مراجع چند نظر وجود دارد؛ برخی فتوا به حرمت داده  و برخی بنا بر احتیاط واجب تراشیدن ریش را جایز ندانسته اند. اما تقریبا اكثر قریب به اتفاق مراجع در طول تاریخ اسلام تراشیدن ریش را مجاز نشمرده اند؛ دلیل این مسئله روایات و سیره قطعی و مسلّمی است كه به زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله) متصل است. (آیة الله بهجت، توضیح المسائل، مسائل متفرقه، س4.امام خمینی، توضیح المسائل، مسائل متفرقه، س8)

چرا احکام الهی دشوار است؟!

دشواری با عدم توانایی انجام آن فرق می کند. و مسلم است که اگر امری از توان فرد خارج باشد، هرگز نسبت به انجام آن مکلف نخواهد بود.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

به چند نکته باید توجه نمود:

۱- دشواری با عدم توانایی انجام آن فرق می کند. و مسلم است که اگر امری از توان فرد خارج باشد، هرگز نسبت به انجام آن مکلف نخواهد بود. از همین رو فقها، قدرت را یکی از شروط عامه تکلیف دانسته اند. یعنی هر فعلی که واجب باشد، واجب بودنش مشروط به توانایی انجام آن است.

فلسفه اذان چیست؟

اذان به نوعی شعار وقت نماز است و مسلمانان وقت نماز اذان می گویند. که البته مضامین والایی دارد که متاسفانه فلسفه آن را کمتر کسی می داند.

فراوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

پاسخ امام رضا علیه السلام به سوالی در باره فلسفه اذان که تقدیم می شود:

ایشان فرموده اند: «همانا مأمور شدن مردم به گفتن أذان به علل و دلائل بسیارى است، از آن جمله اینكه:

براى فراموشكار یادآورى باشد، و غافلان را بیدارى بخشد، و ناآشنا با وقت را و نیز آنان را كه سرگرم شغلى شده و از فكر نماز بى خبرند یادآور و شناساى وقت باشد، و مؤذّن با أذانى كه می گوید فرا خواننده بندگان باشد به پرستش و عبادت آفریدگار، و برانگیزنده و تشویق كننده در انجام عبادت، و اقرار كننده باشد به وحدانیّت حقّ جلّ و علا، و آشكارگر ایمان، و ظاهر و عیان ساز اسلام باشد، (و بدین جهت است كه أذان هر بلد را نشانه ایمان و اسلام آن شهر و ساكنان آن میدانند كه ایشان مسلمان و مؤمن اند) و نیز كسانى را كه شهادت یا نماز را از یاد برده باشند مؤذّن بیادشان آورد، و بدان جهت مؤذّن را به این نام مى خوانند كه به سبب و به وسیله اذان به مردم اعلام مى كند كه نماز بخوانند، و به این سبب أذان با تكبیر (اللَّه اكبر) آغاز و با تهلیل «لا إله إلّا اللَّه» به پایان میرسد كه خداوند عزّ و جلّ اراده فرموده كه شروع به یاد او و نام او باشد، و نام خدا در تكبیر نخستین حرف یا كلمه است، و در «لا إله إلّا اللَّه» آخرین كلمه است،

مراد از احکام ثابت و متغیر چیست؟

احکام متغیر چیست؟ و مصداق آن در عقود چیست؟ نخست باید به این نکته توجه داشت که؛ بحث از ثبات و تغییر در اسلام بحثى ساده نیست که بتوان آن را با ارائه اندیشه هاى آنى و گردآوردن مطالبى شعارى، به انجام رسانید. این بحث از یک طرف به آگاهى نسبت به اوضاع پیچیده جوامع انسانى نیازمند است. و از طرف دیگر شناخت نسبت به اسلام و اهداف و اعماق آموزه هاى آن و آگاهى نسبت به روش و پایه هاى اجتهاد را می طلبد.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری - بخش احکام اسلامی تبیان

این شناخت ها، شرط ورود در حل این مسئله است و حل این مسئله، خود به نظریه پردازى نیاز دارد؛ یعنى کسى که شناخت هاى یاد شده را در اختیار دارد باید به صورت جدى و با کمال حساسیت و دقت و رعایت همه جوانب، نظریه اى را ارائه دهد که دو خصلت را دارا باشد؛ از یک طرف تصویر درست و روشنى از توانایی ها و قابلیت هاى منحصر به فرد اسلام را به نمایش گذارد؛ از طرف دیگر نظریه او بتواند اساس و چارچوبى براى برنامه ریزی هاى کلان، سیاست گذاری ها، نگرش ها و گرایش هاى اسلامى قرار گیرد.

چرا اسلام برده داری را مجاز دانسته است؟

نکته بسیار اساسی که باید بدان توجه کنیم، این است که عموما ما تصویری از برده داری در ذهن داریم که مطابق آن درباره برده داری قضاوت می کنیم. عده ای ظالم و تجاوزکار، با سوء استفاده از قدرت، انسان های بی گناهی را به بند کشیده و هر گونه بدرفتاری با آنها را روا داشته و از تمامی حقوق خود محروم می کنند. اگر منظور از برده داری مجاز شمرده شده در اسلام این است، همان ابتدای سخن باید بگوییم هرگز در اسلام چنین چیزی پذیرفته نشده و نمی شود.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری

 

تمام رسالت انبیاء الهی بر پا داشتن عدل و قسط و مقابله با این گونه ستم هاست:

لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ  (۲۵ حدید) ؛به راستی که پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم, و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان (عدالت) نازل کردیم. تا مردم به عدالت قیام کنند.

پس جا دارد، تصور اولیه خود را کنار گذاشته و با نظری دقیق بنگریم منظور اسلام از جواز برده داری چیست؟

چرا تقلید؟ مگر نمیتوانیم به علم خود عمل کنیم؟

وقتی انسان در مسائل و احکام دینی آگاه شده و تبحر پیدا کرد، به او مجتهد گویند و باید بر اساس آگاهی خود و بدون مراجعه به مرجع تقلید( آگاه از احکام دین ) احکام و تکالیف الهی را انجام دهد. بر چنین کسی نه تنها تقلید لازم نیست. بلکه نباید تقلید کند. اگر کسی آگاهی از احکام دین همانند مراجع تقلید ندارد، باید به فردی که متخصص و آگاه است، مراجعه کند. رجوع غیر متخصص به متخصص را تقلید گویند. دقیقا مثل وقتی که بیمار به پزشک مراجعه می کند.

فرآوری: حجت الاسلام تیموری

اگر فرد مسلمان بخواهد اعمالش را بر اساس قرآن و سنّت انجام دهد ، باید قرآن و تفسیر آن و علومی را که وابسته به آن است ، ‌به طور تخصصّی یاد بگیرد . همین طور باید سنّت را که عبارت است از قول،‌عمل و تقریر ( گفتار و اعمال و رضایت به اعمال دیگران ) کاملاً بشناسد؛ یعنی با علوم حدیث آشنا باشد که عبارت است از :

آیا وضو گرفتن مرد با زن متفاوت است؟

بر اساس فتوای بیشتر فقها در کلیت وضو و واجبات آن تفاوتی وجود ندارد و تنها فرقشان در برخی از آداب است؛ مانند این‌که براى مردها مستحب است که هنگام شستن آرنج از قسمت بیرونى آن شروع کنند و زن‌ها از قسمت داخلى آن.چنان‌که در روایتی امام رضاعلیه الاسلام   فرمود: «خداوند عزّ و جلّ بر مردمان چنین مقرّر ساخته است که در وضو زن از درون دست شروع بکند و مرد از پشت دست»؛این تعبیر به جهت تأکید در استحباب است.

البته باید توجه داشت که درباره حکمت این تفاوت مختصر در شیوه وضو، روایتی وجود نداشته و بر این اساس، ما آن را به عنوان امری تعبدی می‌پذیریم.

آیا در احکام اسلامی فرقی بین وضوگرفتن مرد با زن اشاره شده است؟

آیا کیفیت انجام نماز در قرآن آمده است؟

در قرآن فقط به اصول کلی اشاره شده است. مثلا قرآن بصورت قانون کلی می فرماید: اقم الصلاه یا کتب علیکم الصیام . نماز بخوانید و روزه بگیرید. اما اینکه نماز را با چه وضعیتی و کیفیتی بخوانیم ، دیگر در قرآن نیامده . اینکه در هر وقت نماز چند رکعت باشد؛ و کیفیت خواندن نماز چگونه باشد این وظیفه پیامبر است. پیامبر موظف است نحوه نماز خواندن و تعداد رکعات هر وعده را مشخص کند .

میخواستم بدونم آیا در قرآن در رابطه با اینکه مثلا نماز صبح دورکعت است آیه ای آمده یاخیر؟ اگر اومده آیه و سوره رو ذکر کنید.

از آنجائی که قرآن کریم کتاب هدایت وبرنامه زندگی است، لذا امکان بیان همه جزئیات احکام در آن وجود ندارد و خداوند بیان جزئیات را به رسول مکرم خویش واگذار نموده است. لذا حکم وجوب اصل نماز در قران آمده؛ ولی کیفیت و تعداد رکعات آن در قران ذکر نشده و در روایات بیان گردیده است.

 تقلید و اجتهاد در میان شیعیان

وما كانَ الْمُؤمِنُونَ لِیَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَ لِیُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ  لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ» «شایسته نیست مؤمنان همگى [ به سوى میدان جهاد] كوچ كنند؛ چرا از هر گروهى، طایفه اى از آنان كوچ نمى كنند [ و طایفه اى بمانند] تا در دین [ و معارف و احكام اسلام ]آگاهى پیدا كنند و به هنگام بازگشت به سوى قوم خود آنها، را انذار نمایند تا [ از مخالفت فرمان پروردگار] بترسند و خوددارى كنند».

تقلید از مجتهد از چه زمانى شروع شده است؟، آیا در زمان پیامبر (صلی الله علیه وآله)  و ائمه (علیهم السلام) نیز مطرح بوده است؟

مراجعه به فقیه و اسلام شناس جهت آگاهى به احكام الهى و اطمینان نسبت به درستى اعمال، ریشه در تاریخ صدر اسلام و عصر ائمه (علیهم السلام)  دارد و طبق نظر برخى از بزرگان، دو آیه در این زمینه نازل شده است

 آنجا كه خداوند متعال مى فرماید: «فَسْئَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»[۴]؛ «اگر نمى دانید از آگاهان بپرسید».

فلسفه تخییر نماز کامل در چهار مکان مقدس

نماز در این چهار مکان به سبب شرافت و عظمت این مکان ها دارای ثواب بیشتری است و مسافر وقتی وارد این مکان ها می شود می تواند نمازش را تمام بخواند تا در برابر تعداد رکعات بیشتری که می خواند پاداش بیشتری کسب کند.

 آنچه در روایات در این رابطه بیان شده است ، آن است که چون این چهار مکان دارای عظمت و شرف هستند و نشانه های توحید و نبوت و زمامداری و ولایت و امامت و شهادت در این اماکن یعنی  مسجد الحرام و مسجد النبی و مسجد کوفه و حرم امام حسین علیه السلام هویدا است ، نماز در این چهار مکان به سبب شرافت و عظمت این مکان ها دارای ثواب بیشتری است و مسافر وقتی وارد این مکان ها می شود می تواند نمازش را تمام بخواند تا در برابر تعداد رکعات بیشتری که می خواند پاداش بیشتری کسب کند .

امام جواد علیه السلام در جواب نامه علی بن مهزیاردر مورد اتمام نماز در حرمین فرمود؛ «تو نسبت به فضیلت نماز در حرمین نسبت به غیر آن آگاهی داری، من دوست دارم زمانی که وارد بر آن دو مکان می شوی نماز را تمام بخوانی (و ثواب بیشتری دریافت کنی)» (التهذیب ج5 ص428)

امام کاظم علیه السلام نیز فرمود؛ «اگر در مسجد الحرام نمازت را شکسته بخوانی ، تکلیفت را انجام داده ای اما اگر کامل بخوانی این خیر است و زیادی خیر هم خیر است و پاداش دارد »  (وسائل_الشیعه ج8 ص527)

و خطاب به زیاد قندی فرمود؛ « آنچه برای خودم دوست دارم برای تو هم دوست دارم و آنچه برای خودم مکروه دارم برای تو هم مکروه دارم، نماز را در حرمین و کوفه و حرم حسین تمام بخوان (که پاداش فراوان دارد)» (التهذیب ج5 ص430)

منبع:

 کانال تلگرام پرسمان اعتقادی