3. گروهي بر اين اعتقاد باور پيدا كردند كه پس از امام صادق(ع) نوه او محمد بن اسماعيل جانشيني اوست. مي‌گويند: وقتي اسماعيل در زمان حيات امام صادق(ع) چشم از جهان بربست امام صادق(ع) فرزند او محمد را امام پس از خود معرفي كرد و امامت را بر وي سپردند.
4. سمطيه يا شميطيه: گروهي از شيعيان پس از امام صادق(ع) به محمد بن جعفر كه به لقب ديباج معروف بود متمايل شدند و او را امام و جانشيني حضرت صادق(ع) دانستند اين گروه را با نام رهبرشان يحيي بن ابي شميط يا ابي سميط نامگذاري كرده‌اند از آنها تحت عنوان سمطيه يا شميطيه ياد مي‌كنند.
5. فطحيه: گروهي از شيعيان كه گويا شامل بيشتر پيروان امام صادق(ع) مي‌شوند برادر تني اسماعيل يعني عبدالله را جانشيني امام صادق(ع) دانستند و از آنجا كه لقب عبدالله افطح بود اين گروه مشهور به فطحيه هستند.
6. اماميه: اين گروه كساني هستند كه پس از امام صادق(ع) امامت را از آن حضرت موسي بن جعفر(ع) دانستند. نقل است پس از درگذشت عبدالله افطح كه در فاصله حدود هفتاد روز پس از رحلت امام صادق(ع) به وقوع پيوست بخش زيادي از پيروان او به گروه اماميه پيوستند و بدين‌سان اماميه گروه اكثريت شيعيان آن روزگار را تشكيل دادند.[20] [21]
پيدايش اسماعيليه پس از امام صادق(ع)
عليرغم نصّ‌هاي كه از طرف پيامبر اكرم(ص) و ائمه اطهار(عليهم السلام) و امام صادق(ع) در مورد جانشيني امام كاظم(ع) از امام ششم حضرت جعفر صادق(ع) وارد شده بود. عده‌اي به دلايل واهي به امامت اسماعيل و جانشيني وي از حضرت صادق(ع) معتقد شدند اين در حالي بود كه امام صادق(ع) بارها به جانشيني امام كاظم(ع) تصريح كرده بودند و اسماعيل هم در زمان حيات خود امام صادق(ع) ديده از جهان بر بسته بود و در هنگام تشييع پيكر اسماعيل آن حضرت به حاضران تأكيد فرمودند كه همگي شاهد باشيد كه فرزندم اسماعيل از دنيا رفت. حتي در برخي منابع ذكر شده است كه حضرت صادق(ع) جمعي از معاريف و مشايخ و نيز والي مدينه را بر مرگ اسماعيل شاهد گرفت و اقدام به تهيه محضر يا استشهاديه‌اي نمود كه خط و امضاي شهود در آن ديده مي‌شد.[22]
در هر حال آن گروهي كه به غلط معتقد به امامت و جانشيني اسماعيل از امام صادق(ع) شدند به دو دسته تقسيم مي‌شوند.
الف) اسماعيليه واقفه: برخي از پيروان اسماعيل كه اسماعيليه واقفه يا خالص نام دارند معتقدند امامت به اسماعيل فرزند امام صادق(ع) ختم شده و او امام قائم است و باز مي‌گويند: اسماعيل پنج سال پس از فوت پدر بزرگوارش امام صادق(ع) زنده بود و در بصره مرد فلج و زمين‌گيري را شفا داد و حتي به دعاي او نابينايي بينا شد. و مردن اسماعيل تنها از روي تقيّه اظهار شده تا دشمنان قصد جان او را نكنند 
ب) اسماعيليه مباركه: گروهي هم معتقدند بعد از امام جعفر صادق(ع) امامت به نواه‌اش محمد بن اسماعيل رسيده است زيرا انتقال امامت از برادر به برادر ديگر تنها در مورد امام حسن(ع) و امام حسين(ع) جايز است و پس از آن جايز نيست و عقيده دارند كه اسماعيل از آن جهت نامزد امامت شد كه اين مقام به پسرش محمد كه با او دوره امامان مستور آغاز مي‌شود انتقال مي‌يابد.[23] لازم به تذكر است كه تمامي اين گونه معتقدات از نظر شيعه مردود است و ادله موجود و منقول از شخص امام صادق(ع) اين قبيل ادعا را ردّ و باطل مي‌سازد.
پيدايش مذهب اسماعيلي
فرقه اسماعيليه يكي از فرقه‌هاي شيعه است كه پس از امام صادق(ع) به امامت فرزند بزرگ آن حضرت يعني اسماعيل معتقد شدند. با اينكه اسماعيل در زمان حيات پدر از دنيا رفت و امام صادق(ع) بارها به امامت كوچكترين فرزند خود، امام موسي بن جعفر(ع) تصريح كرده بود، ولي عده‌اي از شيعيان نپذيرفتند و بر اساس فرضيه امامت فرزند بزرگ، اسماعيل را امام دانستند و خود نيز به دو گروه تقسيم شدند. گروهي از آنان مدعي شدند چون امامت اسماعيل از طرف پدر ثابت است و امام جز حق نمي‌گويد، پس معلوم مي‌شود اسماعيل، در حقيقت نمرده و «قائم» او است به اين دسته «اسماعيليه خالصه» مي‌گويند. گروهي ديگر بر اين باور بودند كه امام صادق(ع) پس از اسماعيل، فرزند وي محمد نوه خود را به امامت منصوب كرد، زيرا امامت از برادر به بردار ديگر منتقل نمي‌شود و اين موضوع تنها درباهر امام حسن(ع) و امام حسين(ع) صدق مي‌كرده است.
به همين دليل با وجود امام سجاد(ع) امامت به محمد بن حنفيه نرسيد. اين فرقه به مناسبت نام موسس آن مبارك كه از موالي اسماعيل بن جعفر صادق(ع) بود به «اسماعيليه مباركه» شهرت يافته‌اند.[24]
ظهور اسماعيليه
ظهور اسماعيليه به حوالي نيمه اول قرن دوم هجري (حدود سال 148 ق ـ 765 م) كه مقارن با دوره رحلت امام صادق(ع) است بازمي‌گردد. توضيح آن كه عظمت شخصيت و نفوذ معنوي امام صادق(ع) همه شيعيان را به نوعي اتحاد بخشيده بود كه زمينه براي تشكيل گروه و فرقه ديگري مهيا نبود اما پس از رحلت آن حضرت بر سر جانشيني وي ميان شيعيان اختلاف به وجود آمد كه ره‌آورد اين اختلاف پيدايش شش فرقه بود.
1. فاووسيه: اين گروه منكر رحلت امام صادق(ع) شد و گفتند: امام ششم نمرده است وي به زودي بازخواهد گشت. او آخرين امام شيعه و امام مهدي منتظر موعود است از آنجا كه رهبر اين گروه عبدالله بن فاووس يا عجلان بن فاووس نام داشت آنان را فاووسيّه ناميدند. اين فرقه امروزه به طور كامل منقرض شده و در ميان شيعيان پيرو و هواداري ندارد.
2. اسماعيليه: اينان گروهي از شيعيان بودند كه مدعي شدند پس از رحلت حضرت صادق(ع) امامت به فرزند بزرگ ايشان اسماعيل رسيده است اين گروه منكر در گذشت اسماعيل در زمان حضرت صادق(ع) شدند و گفتند: شايع كردن اين خبر كه اسماعيل رحلت كرده است در واقع ترتيب دادن دشمنان بوده است. اين گروه مدعي شده‌اند اسماعيل نمي‌ميرد تا هنگامي كه براي اصلاح امور مردم قيام كند. و معتقدند امام صادق(ع) از امامت دو خبر داده واين در حالي است كه امام جز حق نمي‌گويد: بنابراين نمي‌توان پذيرفت كه اسماعيل درگذشته است. لازم به تذكر است اسماعيليه خود به فرقه‌هاي چندي تقسيم شده است كه برخي از آنها منقرض شده‌اند و برخي ديگر تا به امروز باقي‌اند.
3. سميطيه: اين گروه پس از رحلت امام صادق(ع) به امامت فرزند ديگر امام ششم به نام محمد كه مشهور به ديباج بود معتقد شدند. محمد در سال 203 ه‍. قدر گرگان وفات يافت وي را چون داراي سيماي زيبايي بود ديباج لقب دادند. شيخ مفيد(ره) از او به عنوان فردي شجاع و عابد ياد كرده است. نقل شده است او در وجوب قيام مسلحانه بر عليه ظالمان با زيديه هم عقيده بود بر اين سال در سال 199 ه‍. ق در مكه بر عليه مأمون قيام كرد و زيديه از او حمايت كردند ولي وي توسط عيسي جلودي دستگير و تسليم مأمون شد. از آنجا كه رهبري اين فرقه در دوره‌اي با يحيي بن ابن شميط يا ابي سميط بود آنان را سميطيه يا شميطيه ناميده‌اند. اين فرقه هم امروزه طرفداري ندارد به طور كلي منقرض شده است.
4. فطحيه: اين دسته كساني بودند كه عبدالله افطح فرزند ديگري از امام صادق(ع) را جانشيني آن حضرت دانستند و به امامت او قائل شدند. عبدالله پس از اسماعيل بزرگ‌ترين فرزند حضرت صادق(ع) بوده نقل شده است وي پس از امام صادق(ع) حدود هفتاد روز زنده بوده است و چون فرزند پسري نداشت هواداران او بعد از وي حضرت كاظم(ع) را به امامت پذيرفتند و به اين صورت فرقه فطحيه هم منقرض شد.
5. موسويّه: آنان گروه عمده شيعيان بودند كه پس از امام صادق(ع) به امامت حضرت موسي بن جعفر(ع) باور داشتند كه در ميان آنها جمعي از شاگردان برجسته حضرت صادق(ع) نظير: هشام بن سالم، عبدالله بن ابي يعفور، محمد بن نعمان، عبدالله بن زراره، جميله بن درّاج، ابان بن تغلب، هشام بن حكم و ... بودند در اثر تلاش و روشنگري همين شاگردان بود كه بسياري از شيعيان كه به مسيرهاي ديگر كشيده شده بودند دوباره به مسير صحيح يعني تبعيت از امام كاظم(ع) برگشتند.
6. مباركيه: اين گروه كساني بودند كه محمد پسر اسماعيل بن جعفر صادق(ع) را امام بعد از امام صادق(ع) دانستند اينان منكر رحلت اسماعيل در زمان امام صادق نشدند و معتقد بودند كه امامت پس از اسماعيل به هيچ كدام از برادران او از فرزندان امام صادق(ع) نمي‌رسد و اصولاً در سلسله امامت انتقال آن از برادر به برادر ـ مگر در مورد امام حسن(ع) و امام حسين(ع) ـ درست نيست. اين گروه را مباركيه مي‌نامند كه اين نام را از يكي از موالي اسماعيل و يا خود اسماعيل گرفتن كه اين گروه پس از رحلت محمد به دو گروه تقسيم شدند گروه اول سلف قرامطه و گروه دوم سلف فاطميان مصر ... هستند.[25]

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: