2. حدیث منزلت

حدیث دیگری که حضرت معصومه(س) در دفاع از امامت و وبه ویژه امیرمؤمنان نقل کرده، حدیث معروف منزلت است. مرحوم علامه امینی از طبرانی، ابن حیان، جامع ترمذی، مستدرک حاکم، صحیح مسلم، کفیه کنجی، و .. چنین نقل کرده است[14] که پیامبر اکرم(ص) در جنگ تبوک علی (علیه السلام) را در مدینه جانشین خود قرار داد وین حدیث با عظمت را در شأن او بیان کرد.

حضرت معصومه در دفاع از امامت، ین حدیث معروف را نیز با همان سند فاطمیات که به فاطمه زهرا(س) می رسد، نقل کرده و فرموده: «أنَسیتُم قَوْلَ رَسُولَ الله ...: و اَنْتَ مِنّی بِمَنْزِلَةِ هاروُنَ مِنْ موسی؛ یا فراموش کردید سخن رسول خدا را ... که فرمود: جایگاه تو (علی) نسبت به من ، مانند (جایگاه) هارون (در برابر) موسی است».[15]

مرحوم علامه امینی در توضیح حدیث منزلت می گوید:

«ین حدیث تمام مقامات، رتبه، حکم، حاکمیت و آقیی پیامبر(ص) را بری علی اثبات می کند، جز نبوت که استثنا شده است؛ چنان که هارون نسبت به موسی چنین بود. پس علی جانشین پیامبر است و به منزلی نفس اوست... . پیامبر اکرم(ص) قبل از جریان تبوک، افراد زیادی را در شهر ها و یا در جنگ ها جانشین خود قرار داده بود. ولی بری هایچ یک از آنها ین تعبیر را به کار نبرده بود و ین بیان فقط مخصوص امیرمؤمنان علی (علیه السلام) است».[16]

3. حدیث معراج

در شب معراج پیامبر(ص) پیشامدهای مختلفی رخ داد و حدود سه هزار مطلب از طرف خداوند به او تعلیم داده شد که بخش مهمی از آن نقل شده است.

حضرت معصومه(س) قسمتی از حدیث معراج را که به ولیت و امامت امیرمؤمنان علی (علیه السلام) و برتری شیعیان آن حضرت مربوط است، با توجه به نیاز زمان نقل فرموده است.

آن بانوی بزرگوار از فاطمه، دختر امام صادق، با همان سند فاطمیات نقل می کند تا می رسد به ام کلثوم، دختر امیرالمؤمنین، و او از فاطمه زهرا(س) نقل کرده که پیامبر اکرم فرمود: « هنگامی که مرا به آسمان بردند، داخل بهشت شدم. در آنجا قصری از درّ سفید میان خالی دیدم که داری دری بود مزین به درّ و یاقوت و روی آن پرده ی آویخته شده بود. وقتی سر بلند کردم، دیدم بر بالی آن نوشته اند: «لا اله الاّ الله ، محمد رَسُول الله، عَلی وَلی القَوْم؛ خدیی جز خدی یگانه نیست، محمد رسول خداست، علی ولی و صاحب اختیار مردم است»، و بر پرده نوشته شده بود: «بّخّ بَخّ مَنْ مِثْل شیعَةِ عَلی؛ به به! چه کسی مانند شیعی علی است؟»

وقتی داخل شدم قصری از عقیق سرخ در آن دیدم که وسط آن خالی بود. ین خانه نیز دری داست که پرده ی مزین به زبرجد بر آن آویخته بود. وقتی سرم را بلند کردم، دیدم بر آن نوشته: «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ، عَلی وصی المُصْطَفی؛ محمد رسول خدا، علی وصی مصطفی است». بر پرده نوشته بود: «بَشِّرْ شیعَةَ عَلِی بِطِیبِ الموْلد؛ به شیعه علی بشارت بده به حلال زادگی و پاک بودن نسل».

وقتی وارد شدم، به قصری از زمرّد سبز رسیدم که زیباتر از آن را هرگز ندیده بودم، و دری از یاقوت قرمز داشت که با انواع لؤلؤ زینت شده و بر پرده آن نوشته بود: «شیعة علی هم الفائزون؛ شیعیان علی رستگارند». پرسیدم: دوست من جبرئیل! ین کاخ از آن کیست؟ پاسخ داد: «یا مُحمد، لابن عمِّکَ وَ وَصِیکَ علی بن ابی طالب؛ ی محمد! ین خانه پسر عمو و جانشین تو علی بن ابی طالب است...».[17]

4. آثار محبت اهل بیت:

حضرت معصومه(س) بری یجاد رابطه عاطفی میان اهل بیت و مردم، در احادیثی به آثار محبت به اهل بیت هم اشاره فرموده؛ از جمله با همان سند فاطمیات، از حضرت فاطمه زهرا(س) نقل می کند:

«ألا َمَنْ مات علی حُبّ آلِ مُحَمّدٍ ماتَ شَهایداً؛ هر کس با محبت آل محمد بمیرد، شهاید مرده است».[18]

ین مضمون در منابع اهل سنت نیز آمده است که به یک نمونه اشاره می شود. زمخشری و جمعی از مفسران اهل سنّت از پیامبر اکرم(ص) نقل کرده اند که آن حضرت فرمود:

هر کس با محبّت آل محمد(ص) بمیرد، شهاید، بخشوده شده، با توبه و با یمان کامل از دنیا رفته است، و فرشته مرگ، بشارت بهشت را به او می دهد و سپس منکر و نکیر به او بشارت دهند.

آگاه باشید! هر کس با محبت آل محمد(ص) از دنیا رود، با احترام او را به سوی بهشت می برند؛ چنان که عروس را به خانه داماد می برند.

هر کس با محبت آل محمد(ص) از دنیا رود، در قبر او دو در به سوی بهشت گشوده می شود و خداوند قبر او را زیارتگاه فرشتگان رحمت قرار دهد و چنین کسی بر سنّت و جماعت از دنیا رفته است.

آگاه باشید! هر کس با عداوت آل محمد(ص) از دنیا برود، روز قیامت در حالی وارد عرصه محشر می شود که در پیشانی او نوشته شده: «میوس از رحمت خداوند».

آگاه باشید! هر کس با بغض آل محمد از دنیا برود، کافر از دنیا رفته و بوی بهشت به مشام او نمی رسد».[19]

در بخشی از حدیث معراج که از فاطمه معصومه(س) نقل شده است، می خوانیم: «یحشُرُ النّاسُ کُلُّهُمْ یوْمَ القِیامَةِ حُفاةً عُراةً الا شیعةُ عَلی؛ و همه مردم با نام مادرشان خوانده می شوند، جز شیعیان علی که با نام پدرانشان خوانده می شوند. پیامبر اکرم(ص) می فرمید: از جبرئیل درباری راز ین مسئله پرسیدم، پاسخ داد که چون آنها علی را دوست داشتند، ولادتشان پاک است».[20]

بیان ین آثار در آن دوران خفقان می توانست مردم را بیشتر مجذوب اهل بیت کند.

5. پاک و مطهّر بودن امام

امامان معصوم: علاوه بر طهارت و عصمت روحی، از پاکیزگی جسمانی نیز برخوردار بودند. فاطمه با سند پیش گفته از صفیه عمّه پیامبر اکرم(ص) نقل کرده که هنگام تولد امام حسین من پرستار او بودم. پیامبر(ص) فرمود: «عمه جان! فرزندم را نزد من آور. عرض کردم: ی رسول خدا! من او را پاکیزه نکرده ام ( و نشسته ام). فرمود: عمه! تو می خوهای او را پاک کنی؟ خداوند او را پاکیزه و مطهّر کرده است».[21]

ین قضیه ریشه در عصمت اهل بیت: دارد که در قرآن کریم به آن تصریح شده است.[22]

مسافرت به فرمان امام خویشتن

مسافرت با وسائل نقلیه قدیم آن هم از مدینه به خراسان، بری بانوان کاری بسیار دشوار بود، امّا حضرت معصومه(س) در اطاعت از فرمان امام خویش و دفاع بیشتر از امامت در ضمن گفتگو ها و پاسخ و پرسش های در مسیر مدینه تا قم، به ین زحمت طاقت فرسا تن داد.

در تاریخ آمده که حضرت رضا (علیه السلام) نامه ی خطاب به خواهرش حضرت فاطمه معصومه(س) مرقوم فرمود و آن را به وسیله یکی از غلامانش به مدینه منوره ارسال کرد. حضرت رضا (علیه السلام) به غلامش دستور داد که در هایچ منزلی توقف نکند تا دراندک زمان ممکن آن را به مدینه برساند. آن گاه نشانی خانه حضرت موسی بن جعفر(ع) را بری او بیان فرمود تا از کسی نشانی نپرسد و از نظر امنیتی مشکل یجاد نشود. غلام، خود را با سرعت به مدینه رساند و نامی امام هشتم را به محضر حضرت معصومه(س) تسلیم کرد. آن بانوی امام شناس و مطیع محض امام، به محض رسیدن نامی امام، آماده سفر شد.[23]

دفاع تا مرز شهادت

حضرت معصومه در سال 201 هجری درست بعد از یک سال از فراق برادر، با رسیدن نامه امام هشتم، همراه پنچ تن از برادران به نام های فضل، جعفر، هادی، قاسم و زید و تعدادی از برادرزادگان و تنی چند از غلامان و کنیزان[24] به سوی خراسان حرکت کردند. هنگامی که کاروان حضرت به ساوه رسید، عده ی از دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) که از ین کاروان تبلیغی، وحشت کرده بودند، با اشاره مأمون عباسی راه را بر آنان بستند و در درگیری نابرابری، همه برادران و تقربیاً بیشتر مردان همراه کاروان را به جرم طرفداری از امامت امام بر حق زمان حضرت رضا (علیه السلام) به شهادت رساندند. حضرت معصومه(س) از تأثرات و تأملات پیش آمده و بنا بر قولی در اثر مسمومیت،[25] به سختی بیمار شد؛ به نحوی که از ادامه سفر بازماند و به ناچار به سوی قم حرکت کرد. او در قم، هفده روز بیشتر زندگی نکرد و در دهم ربیع الثانی 201 با رضیت از ینکه در راه اطاعت امام خویش چنین رنجی را تحمل کرده، دارفانی را وداع گفت.

قم عش آل محمّد

قم از سرزمین های برگزیده الهای است که یکی از درهای بهشت در آن قرار دارد و در پذیرش ولیت امیرمؤمنان در رتبه چهارم قرار گرفته است؛ چنان که پیامبر اکرم(ص) فرمود:

«ی علی! خداوند ولیت تو را بر آسمان ها عرضه داشت، آسمان هفتم در پذیرش ولیت تو سبقت گرفت... آن گاه مکّه ... بعد قم بری پذیرش ولیت تو پیش قدم شد و خداوند آن را به سبب عرب (اشعری ها) زینت بخشید و دری از درهای بهشت را به سوی آن گشود».

امام هفتم(ع) فرمود:

«قُمْ عُشُّ آل مُحمد و مُأوی شِیعتِهِمْ ...؛ قم آشیانه آل محمد و پناهگاه شیعیان آنهاست...».[26]

امّا یقیناً یکی از علل مهم ولیت پذیری و نزول برکات بر قم، وجود با برکت فاطمه معصومه(س) است. لذا می توان گفت نه تنها آن بانوی کرامت درحیات خویش مدافع سرسخت امامت امامان و دعوت کننده به محبت آنها بود، بعد از رحلت خویش نیز دل های هزاران انسان را مجذوب و شیفته خاندان اهل بیت ساخت. حضرت صادق(ع) فرمود:

«بری خدا حرمی است که آن مکّه است، و بری رسول خدا حرمی است که مدینه است، و بری امیرمؤمنان حرمی است که کوفه است(نجف) است، و بری ما (اهل بیت) حرمی است که قم است. به زودی بانویی از فرزندان من در آنجا دفن می شود که نامش فاطمه است. هر کس او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می شود».

بنابرین حضرت فاطمه معصومه(س)، هم در دوران حیات حساس خویش با بیان احادیث محکم و مستند از امامت امیرمؤمنان علی (علیه السلام) و امامان برحق دفاع کرد و هم بعد از رحلت خویش بزرگ ترین عامل در ولیت پذیری مردم بود و بدین گونه قم مرکز شیعیان اهل بیت و عش آل محمد گردید؛ چنان که خود آن بانو پیشاپیش فرمود: «مرا به قم ببرید؛ زیرا از پدرم شنیدم که فرمود: شهر قم مرکز شیعیان ماست».[27]

قم جایگاه دین و شرف، خاستگاه علم

آوازه اش به علم و فضایلت برابر است

قم از صفی حضرت معصومه(س) با صفاست

از فیض اوست کین همه قدرش فزون تر است.[28]

پی نوشت ها

[1] . انوار المشعشعین، ج1، ص211؛ کریمه اهل بیت، ص38.

[2] . مستدرک سفینه البحار، ج8، ص257، مادّی «نطم».

[3] . منتهای الامال، کتابفروشی اسلامیه، ج2، ص149.

[4] . همان ، ص161.

[5] . تاریخ اهل بیت، ص82؛ کریمه اهل بیت، علی اکبر مهدی پور، ص171.

[6] . بحارالانوار، ج6، ص117

[7] . الارشاد، شیخ مفید، قم، بصیرتی، ص298؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر، بیروت، ج6، ص164؛ البدیة و النهایه، بیروت، ج10، ص183.

[8] . بحارالانوار، ج49، ص125، ح3.

[9] . مجله مبلغان، شماره 73، ص30 ـ 32.

[10] . بحارالانوار، ج37، ص207؛ عوالم العلوم، شیخ عبدالله بحرانی، ج15، ص375ـ376.

[11] . ر.ک. الغدیر، علامه امینی، دارالکتب االاسلامیه، ج1، ص9 ـ 63.

[12] . الغدیر، علامه امینی، ج1، ص197؛ البدر الطالع، ج2، ص297؛ اعلام النساء المؤمنات، ص578؛ عوالم بحرانی، ج1، ص353، ح3؛ صحیفة الرضا، ص173، ح109؛ احقاق االحق، ج6، ص282.

[13] . علامه امینی می گوید: ین حدیث لطیف ترین سند را دارد. آن گاه تمام سند را ذکر و از حافظ کبیر ابوموسی مدینی نقل می کند که ین حدیث را در کتاب «المسلسل بالأسماء» آورده و گفته: ین از مسلسلات است. چون هر فاطمه از عمّه خود نقل کرده، پس ین رویت پنج دختر برادر است از عمه های خویش. الغدیر، ج1، ص197.

[14] . الغدیر، ج3، ص199ـ201.

[15] . البدر الطالع، ج2، ص297؛ اعلام النساء المؤمنات، ص578؛ الغدیر، ج1، ص197؛ انیس المطالب فی مناقب علی بن ابی طالب، ص49؛ بحار الانوار، ج36، ص353.

[16] . الغدیر، همان، ج1، ص197.

[17] . بحارالانوار، ج68، ص77؛ عوالم، ج21، ص325؛ ینابیع المودة، ص257؛ سفینة البحار، ج2، ص729.

[18] . عوالم، ج21، ص354، ح3؛ اثار الحجّه، ج1، ص8؛ اللؤلؤ الثمینه، ص217.

[19] . الکشاف، بیروت، ج4، ص220ـ221؛ تفسیر فخر رازی، ج27، ص165ـ166؛ تفسیر قرطبی، ج8، ص5843.

[20] . بحارالانوار، ج68، ص77؛ عوالم، ح21، ص327؛ ینابیع المودة، ص257؛ سفینة البحار، ج2، ص729.

[21] . بحارالانوار، ج43، ص243.

[22] . احزاب / 33.

[23] . من لا یحضره الخطیب، ج4، ص44؛ بارگاه فاطمه معصومه تجلیگاه فاطمه زهرا(س)، سید جعفر میر عظیمی، ص20.

[24] . همان، ص31؛ کریمه اهل بیت، ص174.

[25] . الحیاة السیاسیه الامام رضا (علیه السلام)، سید جعفر مرتضی عاملی، ص428.

[26] . بحارالانوار، چاپ اسلامیه، ج6، ص214، چاپ بیروت، ج57، ص214.

[27] . فروغی از کوثر، ص49.

[28] . دریی سخن، سقازاده تبریزی، به نقل از بارگاه فاطمه معصومه، همان ، ص45ـ46.